သံဓာတ္အားနည္းျခင္း အေၾကာင္း

သံဓာတ္အားနည္းျခင္း ( Iron deficiency ) ဆိုတာက သာမန္ ခႏၶာကိုယ္ပုံမွန္မျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ၊ စားတဲ့အစားအစာမွ သံဓာတ္မပါ၀င္ျခင္းေၾကာင့္ႏွင့္ အတြင္းေသြးထြက္ျခင္းေၾကာင့္ ဥပမာ အစာအိမ္ ( သို႕မဟုတ္ ) အူတြင္ ေသြးထြက္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ သံဓာတ္အားနည္းျခင္းေၾကာင့္ ျဖဴဖတ္ဖတ္ျဖစ္ျခင္း ( သို႕ ) ေသြးက်ဲျခင္းျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ျဖဴဖတ္ဖတ္ျဖစ္ျခင္းက ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ မဖြံ႕ၿဖိဳးေသးေသာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေတြ႕ရမ်ားသည္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံ မွာက်ေတာ့ ရာသီလာေနေသးေသာ ၄ - ၈% အမ်ိဳးသမီးေတြမွာေတြ႕ရပါတယ္။ ရာသီလာတာမ်ားျခင္း၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ေနစဥ္ ကေလးႏို႕တိုက္ကာလအတြင္းတြင္ သံဓာတ္ကို သာမွန္ထက္ပိုလိုအပ္ေနပါတယ္။ ရာသီဆုံးၿပီးသြားေသာ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ ရာသီလာေနေသာ အမ်ိဳးသမီးေတြက သံဓာတ္ပိုခ်ိဳ႕တဲ့ပါတယ္။

သံဓာတ္အားေကာင္းတဲ့အစားအစာ
------------------------
သံဓာတ္ ( Iron ) ကို ခႏၶာကိုယ္မွ ကိုယ္တိုင္ထုတ္လုပ္ႏိုင္စြမ္းမရွိပါ။ ထို႕ေၾကာင့္ ကိုယ္စားမည့္ အစားအစာမ်ားမွ သံဓာတ္လုံေလာက္စြာ ရရွိရမွာပါ။ သံဓာတ္ၾကြယ္၀ေသာ အစားအစာမ်ားကေတာ့ - အသား၊ ပင္လယ္စာ၊ ငါး၊ ဘဲသား၊ ၾကက္သား၊ အသဲ၊ အရြက္၊ ဥအႏွစ္၊ ႏို႕၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ထဲမွၾကေတာ့၊ အရြက္စိမ္းေသာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား၊ ပဲနီ၊ ပဲမဲတို႕ပဲျဖစ္ပါတယ္။
အူမွ သံဓာတ္ကိုစုတ္ယူမွာပါ။ အသားမွ သံဓာတ္က ဟင္းသီးဟင္းရြက္မွ သံဓာတ္ထက္အမ်ားႀကီး ပိုစုတ္ယူလို႕လြယ္ပါတယ္။ ေနာက္ သံဓာတ္ကို အစာေခ်ခ်ိန္မွာ acid ဓာတ္မ်ားရင္ ပိုစုတ္ယူလို႕လြယ္ပါတယ္။ ( ဒါေၾကာင့္ acid ေလွ်ာ့ေဆး၊ အစာအိမ္ေဆးေတြက သံဓာတ္စုတ္ယူျခင္းကို အားနည္းေစပါတယ္။ Vutamin C, Vitamin ေပါၾကြယ္၀ေသာအစားအစာမ်ားက သံဓာတ္စုတ္ယူျခင္းကို လြယ္ကူေစပါတယ္။ စုတ္ယူၿပီးသြားေသာ သံဓာတ္မ်ားကို တခ်ိဳ႕တ၀က္က အလုပ္လုပ္ဖို႕ပါ။ တခ်ိဳ႕တ၀က္က အသဲ၊ အရြက္ႏွင့္ ခ်ဥ္ဆီတို႕တြင္ သိမ္းထားၿပီး ပိုသြားတဲ့ သံဓာတ္ကိုေတာ့ အသဲႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္မွ တဆင့္စြန္႕ပစ္ပါတယ္။

သံဓာတ္၏အက်ိဳး
------------------------
သံဓာတ္၏ အဓိကအလုပ္က ေသြးဥနီ၏အစိတ္အပိုင္းျဖစ္ျခင္းပါ။ သူ႕တာ၀န္က ေအာက္စီဂ်င္ကို အဆုတ္ႏွင့္ တျခားခႏၶာကိုယ္အနံ႕cell ဆီသို႕ ပို႕ရတာပါ။ ခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလုံးတြင္ရွိေသာဆဲလ္ေတြ အလုပ္လုပ္ႏိုင္ဖို႕အတြက္ သံဓာတ္က ကူညီရပါတယ္။ ေသြးဥနီေတြ ထုတ္လုပ္ဖို႕ ခ်ဥ္ဆီအတြက္ သံဓာတ္က မရွိမျဖစ္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ရင္ ေသြးအားနည္းျခင္းကိုျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ သံဓာတ္၏ အျခားအလုပ္က ေရာဂါကာကြယ္ေရးစနစ္ကို ျမင့္တင္ေစၿပီး နားလည္ျခင္းႏွင့္ မွတ္ညဏ္ဦးေႏွာက္ဆဲလ္ ( Cognitive development ) ဖြံ႕ၿဖိဳးေစပါတယ္။

သံဓာတ္ဆိုးက်ိဳး
------------------------
ဆိုးက်ိဳး ( သို႕ ) side effect ေတြကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း သံဓာတ္လိုတာထက္မ်ားေနရင္ အသက္အႏၱရာယ္အထိ စိုးရိမ္ရပါတယ္။ side effect က အစာလမ္းေၾကာင္း၊ အစာအိမ္အူအတြင္း ေသြးထြက္တက္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ၀မ္းေလွ်ာျခင္း၊ ဗိုက္နာ၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ အသက္ရႈၾကပ္ျခင္း၊ အားန္းျခင္းဈ မူးျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ့က်လာျခင္း၊ အသားအေရ အေရာင္ေျပာင္းျခင္း၊ ခုခံအားက်ဆင္းျခင္း၊ ေရာဂါမ်ားရလြယ္ျခင္း၊ auto immune၊ cancer ေရာဂါမ်ား ရႏိုင္ပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း စုေဆာင္းထားေသာ သံဓာတ္အလြန္အကၽြံမ်ားေနလွ်င္ ခ်ဥ္ဆီ၊ အသဲ၊ ႏွလုံး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အဆုပ္ႏွင့္ ဦးေႏွာက္တို႕ရဲ႕ အလုပ္လုပ္တာကို အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ေစပါတယ္။ အားနည္းလာမယ္၊ ျဖဴဖတ္မယ္၊ ႏွလုံးခုန္မမွန္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္စိမ္းလာမယ္။ တက္ျခင္း၊ အသဲ၊ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးလာၿပီး အသက္ဆုံးရႈံးလာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အထူးသျဖင့္ ကေလးေတြေကာ လူႀကီးပါ ဆရာ၀န္မ်ားႏွင့္ မတိုင္ပင္ပဲ သံဓာတ္အားေဆးကိုယ္တိုင္ မေသာက္သုံးသင့္ပါ။

ခႏၶာကိုယ္မွ လိုအပ္ေသာ သံဓာတ္ပမာဏကို အလုံအေလာက္မရျခင္း
----------------------------------------------

သံဓာတ္မ်ားကုန္ဆုံးျခင္း၊ ေလွ်ာ့က်ျခင္းအေၾကာင္းအရင္းကေတာ့
စားေနတဲ့အစားအစာမ်ားမွ သံဓာတ္အလုံအေလာက္မရရွိျခင္း၊ တခ်ိဳ႕အေျခအေနတြင္ ခႏၶာကိုယ္က သံဓာတ္ကို ပိုမိုလိုအပ္ေနျခင္း

ခႏၶာကိုယ္တြင္ သံဓာတ္မလုံေလာက္မႈကေတာ့
----------------------------------
a. သံဓာတ္မပါ၀င္ေသာ အစားအစာစားသုံးျခင္း ဥပမာ အသားမစားျခင္း
b. တခ်ိဳ႕ေရာဂါေၾကာင့္ သံဓာတ္စုပ္ယူမႈအားနည္းျခင္း ဥပမာ - အစာအိမ္ေရာဂါ၊ အူေရာဂါ၊ အစာအိမ္အတြင္း acid ဓာတ္ေလွ်ာ့နည္းျခင္း ( Achlorhydria ) auto immune ေရာဂါ
c. တခ်ိဳ႕ေဆး၀ါးမ်ားက သံဓာတ္စုပ္ယူမႈကို အားနည္းေစတယ္။ ဥပမာ - အစာစားၿပီးခ်က္ခ်င္း calcium ေဆးေသာက္သုံးျခင္း၊ အစာအိမ္ေဆးမ်ား၊ acid ေလ်ာ့နည္းေစေသာေဆးမ်ား။
d. သံဓာတ္မစုတ္ယူဖို႕ေသာက္စရာ၊ စားစရာမ်ား မ်ားမ်ားစားမိျခင္း၊ လက္ဖက္ရည္၊ coffee သံဓာတ္ပုံမွန္ထက္လိုအပ္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ႀကီးထြားခ်ိန္၊ ကိုယ္၀န္ထဲမွ ကေလးႏွင့္ ကေလးငယ္မ်ား၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ အမ်ိဳးသမီး၊ ကေလးႏို႕တိုက္ခ်ိန္ကာလ၊ ေသြးထြက္ျခင္း၊ အစာအိမ္၊ အူအတြင္းေသြးထြက္ျခင္း၊ သံေကာင္ရွိေနျခင္း၊ ရာသီလာေသာအမ်ိဳးသမီး၊ ေသြးဆုံးၿပီးအမ်ိဳးသမီးမ်ား ေမြးလမ္းေၾကာင္းမွ ေသြးထြက္တက္သူတို႕ျဖစ္သည္။
 

သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ႏိုင္တဲ့သူေတြကေတာ့
- ကိုယ္၀န္ေဆာင္ႏွင့္ ကေလးႏို႕တိုက္ေသာအမ်ိဳးသမီးမ်ား
- ကိုယ္၀န္ထဲမွ ကေလးႏွင့္ ကေလးအရြယ္
- ရာသီအလာမ်ားေသာအမ်ိဳးသမီး
- လိပ္ေခါင္းေရာဂါျဖစ္သူမ်ား
- အစာလမ္းေၾကာင္းေရာဂါရွိသူမ်ား - အူ၊ အူမေရာင္ေရာဂါမ်ားရွိသူ
သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ေသာ လကၡဏာမ်ား
- ျဖဴဖတ္ဖတ္ျဖစ္ေနျခင္း
- အားနည္းျခင္း၊ ေမာလြယ္ျခင္း၊ မူးေ၀ျခင္း
- ဦးေႏွာက္ အာရုံေၾကာ အားနည္းလာျခင္း
- ေရာဂါကူးဆက္မႈမရွိပဲ လွ်ာေရာင္ျခင္း
- ဆံပင္ကၽြတ္ျခင္း
- အရသာထူးဆန္းတာကို စားျခင္း
သံဓာတ္အားနည္းေနသည္ကို ဘယ္လိုစစ္ေဆးမလဲ
- လူနာရဲ႕ စားေသာက္ပုံစံကိုေမးျမန္းျခင္း
- CBC ေသြးစစ္ေဆးျခင္း၊ ေသြးထဲမွ သံဓာတ္ႏွင့္ အျခားဓာတ္ရွာေဖြစစ္ေဆးျခင္း
- သံေကာင္၊ သံဥရွိမရွိ မစင္ကို စစ္ေဆးျခင္း
- ခ်ဥ္ဆီကို စစ္ေဆးျခင္း

သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ရင္ ကုသတဲ့နည္းလမ္း
------------------------
သံဓာတ္အားေဆးတိုက္ေကၽြးျခင္း၊ ေဆးထိုးျခင္း၊ ေရာဂါႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္အေျခအေနကိုၾကည့္ၿပီး ကုသေပးျခင္း၊ သံဓာတ္ၾကြယ္၀ေသာ အစားအစာစားေစျခင္း၊ သန္ေကာင္ေၾကာင့္ဆိုရင္ သန္ေဆးတိုက္ေကၽြးျခင္း၊ ရာသီမမွန္ျခင္း ရာသီမ်ားျခင္းဆိုရင္ေတာ့ ပုံမွန္ျဖစ္ေအာင္ ကုသျခင္း၊ အရမ္းျဖဴဖတ္အားနည္းရင္ေတာ့ လိုအပ္ရင္ ေသြးသြင္းရမွာပါ။

ကိုယ့္ကိုယ္ကို ဘယ္လိုဂရုစုိက္မလဲ
------------------------
ကိုယ့္ ခႏၶာကိုယ္သံဓာတ္ မေလွ်ာ့နည္းရေအာင္ သံဓာတ္ပါေသာ အစားအစာစားရမွာပါ။ တကယ္လို႕ သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ေနတယ္ထင္ရင္ ဆရာ၀န္ဆီမွာသြားျပၿပီး တိုင္ပင္ပါ။ အထက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္ေတြ ကိုယ့္မွာျဖစ္ေနတယ္ဆိုရင္ ဆာရသန္ျပၿပီး ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားတဲ့အတိုင္း လိုက္နာေဆးေသာက္သုံးပါ။

- ေဆးကို မပ်က္မကြက္ပဲေသာက္ပါ။
- ထမင္းနပ္တိုင္း သံဓာတ္ျပည့္၀ေသာ အစားအစာစားပါ။ တျခားအာဟာရဓာတ္လည္းစားပါ
- ေရာဂါရွိရင္ ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသပါ။
- သံဓာတ္ေၾကာင့္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမျဖစ္ဖို႕ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားတဲ့အတိုင္းေသာက္ပါ။ ကိုယ္တိုင္၀ယ္မေသာက္ပါႏွင့္
- အေျခအေနမေကာင္းလာရင္ ဆရာ၀န္ႏွင့္ ခ်ိန္းရက္မတိုင္ခင္ ျပန္သြားေတြ႕ပါ။
သံဓာတ္မခ်ိဳ႕တဲ့ေအာင္ ကာကြယ္နည္းလမ္း
- အာဟာရဓာတ္ျပည့္၀ေအာင္စားပါ။ အထူးသျဖင့္သံဓာတ္
- အထက္မွာ ေျပာျပထားတဲ့ ေရွာင္သင့္တာေရွာင္ပါ။
- ေဖာ္ျပခ်က္အတိုင္းျဖစ္ခဲ့ရင္ ဆရာ၀န္နဲ႕ျပပါ။
- ကေလးငယ္မ်ားကို သံဓာတ္မခ်ိဳ႕တဲ့ေအာင္ ဆရာ၀န္ခ်ိန္းဆိုထားတဲ့အတိုင္းျပသပါ။
သန္႕ရွင္းမႈကို ေသခ်ာစြာလုပ္ပါ။ ဒါမွလည္း သန္ေကာင္ေတြမရွိဖို႕အတြက္ပါ။

https://www.facebook.com/MyawadyNews/photos/a.351047714993066.76926.3510