ဗုဒၶဘာသာကမၻာ့ဘာသာႀကီးတစ္ခုျဖစ္ေပၚလာျခင္းသမို္င္း

• အား Ven Kavinda ေရးသားပါသည္ စက္တင္ဘာ 15, 2012 at 11:00am
• ေပးပို ့မည္   View Blog

ဗုဒၶဘာသာကမၻာ့ဘာသာႀကီးတစ္ခုျဖစ္ေပၚလာျခင္းအေႀကာင္း အိႏၵိယတြင္ေပၚထြန္းေသာ ဟိႏၵဴဘာသာ ဂ်ိန္းဘာသာတုိ႔သည္ သာသနာျပဳဘာသာမဟုတ္ ဗုဒၶဘာသာကား သာသနာျပဳဘာသာျဖစ္သည္။ အာရွအေနာက္ပို္င္းတြင္ေပၚထြန္းေသာ ဂ်ဴးဘာ သာသည္ သာသနာျပဳဘာသာမဟုတ္ ခရစ္ယန္ဘာသာ အစၥလာမ္ဘာသာတို႔သည္ သာသနာျပဳဘာသာမ်ားျဖစ္သည္။ ဟိႏၵဴႏွင့္ဂ်ဴးတို႔သည္ သာသာေရးႏွင့္လူမ်ိဳးေရးတြဲစပ္ထားသည္။ ဂ်ိန္းဘာသာကား အက်င့္ကိုသာပဓာနထားသည္။ အတၱ၀ိဥာဏ္သံသရာ (ခႏၶာ)မွလြတ္ေရးကိုသာ အေလးထားသည္။ သာသနာျပဳလိုစိတ္မထက္သန္ေပ။ တရုတ္ျပည္တြင္ေပၚထြန္းေသာ ကြန္ျဖဴးရွပ္၊တာအုိတို႔သည္ ဒႆနသေဘာဆန္သည္။ ကုိးကြယ္မႈဘာသာေရးသေဘာမဆန္ေခ်။ 

 

ဂ်ပန္တို႔ကိုးကြယ္ေသာ ရွင္တိုဘာသာသည္ နတ္ကိုးကြယ္မႈသာျဖစ္၍ သာသနာျပဳျခင္း မရွိ။ သာသနာျပဳဘာသာႀကီးမ်ားတြင္ ဗုဒၶဘာသာသည္ အေစာဆုံးျဖစ္သည္။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ ဘုရားျဖစ္သည္မွစ၍ ၄၅-၀ါပတ္လုံး မေနမနားသာသနာျပဳခဲ့သည္။ ဘုရားရွင္ပြင့္ေတာ္ မူျပီး ႏွစ္-၁၀၀ေက်ာ္တြင္ သာသနာသည္ အိႏၵိယျပည္ဂဂၤါျမစ္၀ွမ္းတြင္သာ ပ်ံ႕ႏွ႕ံသည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀-ေက်ာ္ အေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္တြင္ အိႏၵိယျပည္တြင္းႏွင့္ျပည္ပပါ ပ်ံ႕ႏွံ႕ခဲ့သည္။ 

 

       ကိုးတိုင္းကိုးဌာနသို႔ သာသနာျပဳေစလႊတ္ခဲ့သည္။ သာသနာျပဳသည့္အေႀကာင္းကို သာသန၀ံသက်မ္းႏွင့္အေသာကမင္းႀကီးေက်ာက္စာတြင္ ေတြ႕ရသည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀-အတြင္း အိႏၵိယ အေနာက္ဖက္ေဒသမ်ားျဖစ္ေသာ ဂႏၶာရ၊တူရကီ၊ဂရိ(ဥေရာပ)၊အီဂ်စ္(အာဖရိက)အထိပ်ံ႕ခဲ့သည္။ ယင္းသို႔ေရာက္ရွိျခင္းအေထာက္အထားကို အေသာကေက်ာက္စာမ်ား ထုိေဒသရွိမွတ္ တမ္းမ်ား ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ဆက္စပ္ေသာ အေဆာက္အဦမ်ား ေစတီပုထိုးမ်ားမွသိရွိရသည္။ အေရွ႕ဖက္တြင္ သု၀ဏဘူမိေခၚေသာျမန္မာႏွင့္ထုိ္င္းတို႔သို႔ေရာက္၍ ေတာင္ဘက္တြင္ သီဟိုဠ္သို႔ ပ်ံ႔သည္။ ေျမာက္ဖက္တြင္ ဟိမ၀ႏၱာေတာင္တန္းထိပ်ံ႕သည္။ တရုတ္သို႔ ခုိတန္မွတစ္ဆင့္ ဗုဒၶဘာသာသည္ သာသနာႏွစ္ ၇၀၀-ခန္႔တြင္ေရာက္သည္။ သာသနာႏွစ္ ၁၀၁၀-ခန္႔တြင္ ဂ်ပန္ႏွင့္ ကိုးရီးယားသို႔ ေရာက္ရွိသည္။ တိဗက္သို႔ သာသနာႏွစ္ ၁၂၀၀-ခန္႔တြင္ ေရာက္ရွိသည္။ ဤနည္းျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာသည္ ထင္ရွားေသာ ကမၻာ့သာသနာ(World Religion) ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဗုဒၶ ဘာသာႏွင့္ႏုိင္ငံအနည္းငယ္ဆက္စပ္ပုံကို ဆက္လက္ျပရမည္ဆိုလ်င္ -

တရုတ္ႏုိင္ငံႏွင့္ဗုဒၶသာသနာ
၁။တရုတ္တို႔သည္မူလက ဗုဒၶဘာသာကို ႏုိင္ငံျခားဘာသာတစ္ခုအျဖစ္သာ လက္ခံခဲ့သည္။ တရုတ္ျပည္၏သမုိ္င္းတစ္ေလွ်ာက္  ဗုဒၶဘာသာသည္ အတက္အက်အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိခဲ့သည္။
 

၂။တရုတ္ျပည္သုိ႔ ဗုဒၶဘာသာစတင္ေရာက္ရွိခ်ိန္ကို အတိအက်ေျပာရန္ခက္ခဲသည္။ ေရာက္ရွိခဲ့ပုံ၏ ပုံျပင္အမ်ိဳးမ်ိဳး ဒ႑ာရီအမ်ိဳးမ်ိဳး တရုတ္စာေပတြင္ရွိသည္။
 

၃။တရုတ္ပညာရွိကြန္ျဖဴးရွပ္သည္ ဗုဒၶႏွင့္တစ္ေခတ္တည္း ေပၚထြန္းခဲ့သူျဖစ္သည္။ မွတ္တမ္းတစ္ခုတြင္ ၀ူျပည္နယ္အမတ္ႀကီးေဖါသည္ ဆရာႀကီးအား ဤကမၻာေပၚတြင္ အျမင့္ျမတ္ဆုံးပုဂၢိဳလ္
   သည္ ဘယ္သူပါနည္း-ဟုေမးရာ အေနာက္ဖက္ႏုိင္ငံ (အိႏၵိယႏုိင္ငံ)တြင္ အလြန္ထူးျမတ္ေသာပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး ေပၚထြန္းေနသည္-ဟု ခ်က္ခ်င္းပင္အေျဖေပးခဲ့သည္။ ဗုဒၶပြင့္ေတာ္မူေႀကာင္း
`  ကြန္ျဖဴးရွပ္သိသည္-ဟု မွတ္ရမည္။
 

၄။တာအုိအႏၱိ၏မွတ္တမ္းတြင္ ခ်င္မင္းဆက္ျဖစ္သည့္ ရွိ၀ွမ္တိမင္းလက္ထက္တြင္ သမဏ-၁၈ပါးသည္ ဘုရင့္အားသုတၱန္က်မး္မ်ားဆက္သရာ ဘုရင္မွမယုံႀကသည္သျဖင့္ ေထာင္သြင္း
   အက်ဥ္းခ်ထားခဲ့သည္။ ထုိညတြင္ပင္ အေတာင္-၄၀ခန္႔ျမင့္သည့္ ေရႊေရာင္တလက္လက္ေတာက္ပေနသည့္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးသည္ အက်ဥ္းခ်ထားေသာရဟန္းတို႔အား လႊတ္ေပးခဲ့သည္။
   ထိုအျခင္းအရာကို ဘုရင္မွျမင္သျဖင့္ အံႀသထိန္႔လန္႔ကာ ရဟန္းေတာ္မ်ားအား ပင့္ဖိတ္၍ေက်းဇူးတုန္႔ျပန္မႈျပဳသည္။
 

၅။အထက္ပါအေႀကာင္းအရာတုိ႔သည္ ေရွးဦးစြာ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္တရုတ္ပညာရွိမ်ား မင္းမ်ား၏ဆက္ႏြယ္ပုံျဖစ္သည္။ ထင္ရွားေသာသမုိင္းမွတ္တမ္းအရ ေအဒီ-၆၄တြင္ အိႏၵိယျပည္သား
   ကႆပမာတဂၤသည္ ဓမၼရကၡရ္မည္ေသာရဟန္းႏွင့္အတူ တရုတ္ျပည္သို႔ႀကြလာ၍ သုတၱန္က်မ္းမ်ားကို တရုတ္ဘာသာသို႔ျပန္ဆိုခဲ့သည္။

ဂ်ပန္ႏုိင္ငံႏွင့္ဗုဒၶသာသနာ
၁။တရုတ္ႏွင့္ကိုးရီးယားသည္ တစ္ဆက္တည္းျဖစ္သည္။ ဂ်ပန္ႏွင့္လည္းနီးကပ္ေနသည္။ ထို႔ေႀကာင့္ ကိုးရီးယားနွင့္ဂ်ပန္ျပည္မ်ားသို႔ တရုတ္ျပည္မွတစ္ဆင့္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာေရာက္ရွိလာ
   ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္သို႔ ကိုးရီးယားမွတစ္ဆင့္ သာသနာႏွစ္-၁၀၉၆တြင္ ဗုဒၶဘာသာေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ထိုသို႔ေရာက္ရွိရာတြင္ တရုတ္ျပည္မွာကဲ့သုိ႔ ဂ်ပန္တြင္လည္း ရွိႏွင့္ျပီးသားဘာသာေဟာင္းႏွင့္
   ယွက္ႏြယ္ေရာေႏွာ၍ တစ္မ်ိဳးတစ္ဖုံထြန္းကားခဲ့သည္။
 

၂။ဂ်ပန္တြင္ ဗုဒၶဘာသာမေရာက္မီ ေရွးအခါကပင္ ရွင္တုိဘာသာထြန္းကားခဲ့သည္။ ရွင္တိုဟူသည္ နတ္မ်ားနည္းလမ္း-ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ေတာ ေတာင္ ေရ ေျမ ေကာင္းကင္စေသာ
   သဘာ၀ဓမၼႏွင့္ ကြယ္လြန္ျပီးမိဘ ဘုိးဘြားစသည္တို႔ကို ေပါင္းစပ္ကိုးကြယ္ေသာဘာသာျဖစ္သည္။ နတ္ေပါင္း-၈သန္းခန္႔ရွိသည္ဟုဆိုသည္။ အႀကီးျမတ္ဆုံးမွာ အမေတရစုအုိမိကမိျဖစ္၍
   ဂ်ပန္မင္းဆက္တို႔သည္ ထိုေနနတ္သမီးမွေပါက္ဖြားဆင္းသက္လာသည္ဟု အယူရွိသည္။
 

၃။ရွင္တိုဘာသာသည္ နတ္ဘာသာျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ကုိယ္က်င့္တရားႏွင့္စပ္၍ က်နျပည့္စုံမႈမရွိရကား အယူ၀ါဒႏွင့္လူမႈက်င့္၀တ္ပို္င္းတြင္ က်နျပည့္စုံမႈရွိေသာ ဗုဒၶဘာသာကို လက္ခံ
   လာႀကသည္။
 

၄။ဂ်ပန္သို႔ဗုဒၶဘာသာေရာက္ရွိပုံမွာ သာသနာ-၁၀၉၆တြင္ ကိုးရီးယားျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားသျဖင့္ ကိုးရီးယားဘုရင္ကုဒရသည္ ဂ်ပန္ဘုရင္ထံစစ္အကူေတာင္းခဲ့သည္။ ထိုသို႔စစ္ကူေတာင္းရာ
   ဗုဒၶဘာသာက်မး္စာမ်ားႏွင့္ ဘုရားရုပ္ထုေတာ္မ်ားကို ေပးပို႔ခဲ့သျဖင့္ ဤသည္ပင္ဗုဒၶဘာသာစတင္ေရာက္ရွိျခင္းဟု မွတ္ယူရမည္။
 

၅။ထုိ႔ေနာက္ႏွစ္-၅၀အႀကာတြင္ စြိကုိဘုရင္မလက္ထက္ ရင္ခြင္ပိုက္ဘုရင္ရႈိးတိုကူလက္ေအာက္တြင္ ဗုဒၶဘာသာအေျခခုိင္လာခဲ့သည္။ ဤမင္းသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းတြင္ ဗုဒၶဘာသာတရား
   မ်ားကိုအေျချပဳကာ ဥပေဒထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ဤမင္းလက္ထက္တြင္ ထင္ရွားေသာဘာသာေရးအေဆာက္အဦမ်ား ေဆးရုံမ်ား ခုိကိုးရာမဲ့သူမုဆိုးမ သက္ႀကီးရြယ္အိုစသည္တို႔ ခုိလႈံရာဌာန
   မ်ားကို ေဆာက္လုပ္လႈဒါန္းခဲ့သည္။
 

၆။ေခတ္ဦးပုိင္းဂ်ပန္တြင္ ဂုိဏ္းကြဲမရွိေပ။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ တရုတ္ျပည္မွဂိုဏ္းကြဲအမ်ိဳးမ်ိဳးေရာက္ရွိလာျခင္း ေဒသခံရွင္တိုဘာသာႏွင့္ေရာေႏွာျခင္းတုိ႔ေႀကာင့္ ကုရွဂုိဏ္း ဂ်ိဳဂ်စ္ဆုဂိုဏ္း ဆိုတို
   ခ်င္ဂိုဏ္းစသည္ျဖင့္ ၁၇-ဂုိဏ္းမွ်ကြဲခဲ့သည္။ ယင္းတို႔၏အဓိက၀ါဒမွာ ဘုရားေလာင္းကိုးကြယ္ယုံႀကည္မႈ သုည၀ါဒ ၀ိညာဏ၀ါဒႏွင့္ တႏၱရမႏၱရ၀ါဒတို႔ျဖစ္သည္။
 

၇။ထိုဂုိဏ္းတို႔တြင္ စ်င္ဂုိဏ္းသည္ အထြန္းကားဆုံးျဖစ္သည္။ စ်င္ယဥ္ေက်းမႈသည္ ဂ်ပန္တို႔၏ ဗိသုကာပညာကိုလႊမ္းမိုးထားသည္။ ဘုရားေက်ာင္းေဆာက္လုပ္သည္မွအစ လဘက္ရည္
   ဆိုင္ျပတင္းေပါက္ျပင္ဆင္ပုံအထိပါ၀င္သည္။ ပ်ိဳ႕ကဗ်ာ စာေပ အႏုပညာနယ္ပယ္တြင္လည္း ႀသဇာလႊမ္းမိုးထားသည္။ ပန္းအလွျပင္နည္း အိမ္တြင္းအလွျပဳျပင္နည္း ဟင္းရြက္ခ်က္ျပဳတ္
   နည္း ဧည့္သည္အတြက္လဘက္ရည္ပြဲတည္ခင္းနည္းမ်ားတြင္လည္း စ်င္ယဥ္ေက်းမႈလႊမ္းမိုးသည္။ ဂ်ပန္တို႔၏ရိုးသားျဖဴစင္မႈ ပြင့္လင္းမႈ ကိုယ္အမူအရာ ႏႈတ္အမူအရာႏူးညံ့သိမ္ေမြ႕မႈ
   တို႔သည္ စ်င္ဗုဒၶဘာသာမွျမစ္ဖ်ားခံခဲ့သည္။ ထို႔ေႀကာင့္ ဂ်ပန္ယဥ္ေက်းမႈသည္ စ်င္ယဥ္ေက်းမႈဟုဆိုပါက မွားမည္မထင္ေခ်။

ထိုင္းႏိုင္ငံႏွင့္ဗုဒၶသာသနာ
၁။ထို္င္းႏွင့္လာအိုတို႔သည္ ေရွးအခါက မြန္လူမ်ိဳးတို႔၏ ေနရာျဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုင္းတြင္ထြန္းကားေနေသာ ေထရ၀ါဒသာသနာသည္ မြန္တို႔၏အေျခခံေထရ၀ါဒသာသနာႏွင့္ဆက္ႏြယ္ေနသည္။
 

၂။ေအဒီ-၁၁ရာစု၊ ၁၂ရာစုတြင္ ကေမၻာဒီးယားအရွိန္အ၀ါႀကီးမားေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္ကထုိင္းတို႔၏ အယူ၀ါဒသည္ ဟိႏၵဴႏွင့္ဗုဒၶဘာသာေရာေထြးေနသည္။ ကေမၻာဒီးယားတို႔ထံမွ ရရွိျခင္းျဖစ္
   သည္။ ၁၃-ရာစုတြင္ ထိုင္းႏွင့္လာအိုတို႔သည္ ကေမၻာဒီးယားတုိ႔၏ အရွိန္အ၀ါေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ခဲ့၍ ၁၄-ရာစုတြင္ ထုိင္းတို႔သည္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာကို ျမန္မာတို႔အထံမွရရွိခဲ့သည္။
 

၃။ေအဒီ-၁၃၈၆တြင္ နန္းတက္ေသာလုထိုင္ဘုရင္သည္ ဘုရားဆုပန္၍ တိုင္းသူျပည္သားတို႔ကို ကယ္တင္မည္ဟု ေႀကျငာကာနန္းတက္ခဲ့သည္။ ထုိင္းတို႔၏မင္းမ်ားေနရာ နန္းတြင္းတြင္ ဗုဒၶ
   ဘာသာသည္ ျဗဟၼဏဘာသာႏွင့္ ေရာေထြးေနျပီး ၁၄၄၁-ခုနစ္မွ ၁၄၈၁ အထိ အုပ္စုိးေသာ ပရမႀတိေလာကနာထမင္းလက္ထက္တြင္ သာသနာသန္႔ရွင္းေရးျပဳလုပ္၍ ေထရ၀ါဒပီျပင္ေအာင္
   လုပ္ခဲ့သည္။
 

၄။ထုိမင္းသည္ ထုိင္းရဟန္းေတာ္မ်ားကို သီရိလကၤာသို႔ေစလႊတ္၍ သိမ္၀င္ေစခဲ့သည္။ သီရိလကၤာမွသံဃာေတာ္မ်ားကိုလဲ ထိုင္းသို႔ပင့္ခဲ့သည္။ ထုိင္းႏုိင္ငံတြင္ သီရိလကၤာဂိုဏ္းေထာင္သည္
   ၁၈-ရာစုတြင္ သီရိလကၤာမွသံဃာမ်ားကိုျပန္လည္ပင့္ေဆာင္၍ သိမ္ထပ္ပြဲမ်ားျပဳလုပ္သည္။ ထုိင္းသံဃာမ်ားသည္ သီရိလကၤာသို႔ႀကြ၍ သွ်မ္းဂုိဏ္းေထာင္သည္။
 

၅။ေအဒီ ၁၇၆၁-တြင္ ျမန္မာတို႔တိုက္ခုိက္၍ အယုဒၶယပ်က္ရသည္။ ေက်ာင္းကန္ဘုရားအမ်ားအျပားလည္း ပ်က္ရသည္။ ထုိင္းတို႔သည္ ျမိဳ႕ေဟာင္းကိုမျပဳျပင္ပဲ ျမိဳ႕သစ္တည္ခဲ့သည္။
   သာသနိကအေဆာက္အဦကို အေလးေပးျပင္ဆင္ခဲ့သည္။ ျမိဳ႕သစ္တြင္ ပိဋကတ္တိုက္တည္၍ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို စုေဆာင္းထားရွိသည္။
 

၆။၁၈၂၄ ခုနစ္မွ ၁၈၅၁ တုိင္ေအာင္အုပ္စုိးေသာ ေမာင္းကြတ္မင္းသည္ ရဟန္း၀တ္၍ ဓမၼယုတၱိဂိုဏ္းကိုတည္ေထာင္သည္။ အရွိန္အ၀ါႀကီးထြားလာကာ မူလရွိႏွင့္ျပီးေသာ မဟာနိကာယ
  ဂုိဏ္းႏွင့္အျပိဳင္ထြန္းကားခဲ့သည္။ ထိုင္းတို႔၏ႏုိင္ငံေရးအရွိန္အ၀ါသည္လည္း လာအိုႏွင့္ကေမၻာဒီးယားတို႔အေပၚလႊမး္မိုးလာကာ ထုိင္းတို႔၏ မဟာနိကာယဂုိဏ္း၊ ဓမၼယုတၱိဂုိဏ္းတို႔ကို
  ထိုႏုိင္ငံတို႔သို႔ ျဖန္႔ျဖဴးခဲ့သည္။ ထုိင္းႏိုင္ငံတြင္ထြန္းကားေသာသာသနာေတာ္သည္ သီရိလကၤာရွိမဟာ၀ိဟာရဂိုဏ္း၏ အဆက္ႏြယ္ျဖစ္သည္။
 

၇။ထုိင္းႏုိင္ငံသားတို႔ေပၚ ဗုဒၶဘာသာႀသဇာသက္ေရာက္မႈအားႀကီးသည္။ မင္းႏွင့္ျပည္သူပါ ႀကည္ညိုကိုးကြယ္ႀကသည္။ ထိုင္းဘုရင္မ်ားသည္ ဓမၼရာဇာဟူေသာဘြဲ႕ကိုခံယူႀကသည္။
 

၈။ထုိင္းႏုိင္ငံသည္ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာအထြန္းကားဆုံးျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံေရးအားျဖင့္လည္း အေနာက္ႏုိင္ငံ၏ကိုလိုနီလက္ေအာက္သို႔ ဘယ္ေတာ့မွေရာက္ခဲ့ရျခင္း
   မရွိေပ။
 

၉။ထိုင္းႏိုင္ငံသည္ ဘုရင္စနစ္သက္တမ္းရွည္ႀကာစြာ က်င့္သုံးေသာႏုိင္ငံလည္းျဖစ္သည္။ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာကို ႏုိင္ငံေတာ္ဘာသာအျဖစ္ျပ႒ာန္းေသာ ႏုိင္ငံလည္းျဖစ္သည္။ ထုိင္းျပည္သူ
   တုိ႔သည္ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္ရသည္ကို အလြန္ဂုဏ္ယူႀကသူမ်ားလည္းျဖစ္သည္။ အျခားဘာသာမ်ားက သာသနာျပဳရန္ခက္ခဲေသာႏုိင္ငံလည္းျဖစ္သည္။

အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံႏွင့္ဗုဒၶသာသနာ (မေလးရွား၊စကၤာပူ)
၁။အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံကို ေရွးအခါက သု၀ဏၰဒီပဟုေခၚသည္။ ဆုမႀတားကၽြန္း ဂ်ာဗားကၽြန္းႏွင့္ အျခားကၽြန္းငယ္မ်ားပါ၀င္ေသာ ကၽြန္းစုႏုိင္ငံႀကီးျဖစ္သည္။ ေရွးအခါက ဟိႏၵဴဘာသာႏွင့္ဗုဒၶဘာသာ
   ထြန္းကားခဲ့သည္။ တရုတ္ရဟန္းေတာ္ဖာဟိယန္၏ ခရီးစဥ္တြင္ အိႏၵိယျပည္မွတရုတ္သို႔အျပန္တြင္ အင္ဒိုနီးရွားသို႔၀င္ခဲ့သည္။ ေအဒီ-၄၁၄ တြင္ ေရာက္ရွိျခင္းျဖစ္၍ ထိုအခါက အင္ဒိုတြင္
   ဗုဒၶဘာသာမထြန္းကားေသးပဲ ဟိႏၵဴဘာသာထြန္းကားေနေႀကာင္း သူ၏မွတ္တမ္းတြင္ေရးခဲ့သည္။
 

၂။ေအဒီ-၅၂၀တြင္ ကသၼီရဘုရင္၏သားေတာ္အရွင္ဂုဏဓမၼသည္ ဂ်ာဗားကၽြန္းသို႔သာသနာျပဳႀကြရာ သာသနာထြန္းကားေႀကာင္း ကာအိုဆင္ခၽြန္မည္ေသာ တရုတ္က်မ္းစာတစ္ခုတြင္ ေဖၚျပ
   ထားသည္။
 

၃။ထိုေခတ္နာလႏၵာတကၠသိုလ္မွ ဆရာေတာ္ဓမၼပါလသည္ အင္ဒိုနီး္ရွားသို႔သာသနာျပဳႀကြခဲ့သည္။ အင္ဒိုနီးရွားတြင္ နာမည္ေက်ာ္ေဗာေဓာဗုဓုေစတီေတာ္အျပင္ ကလဆံေစတီ၊ မင္ဒတ္ေစတီ
   တို႔လည္းရွိသည္။
 

၄။ေအဒီ-၇၉၀တြင္ေရးထိုးေသာ ကလဆံေစတီေက်ာက္စာသည္ ေဒ၀နာဂရီအကၡရာျဖင့္ေရးထိုးထားျခင္းျဖစ္၍ ယင္းေက်ာက္စာတြင္ တာရာနတ္သမီးေက်ာင္းႏွင့္ မဟာယာနေက်ာင္းတုိက္
   တစ္ခုေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းေႀကာင္း မွတ္တမ္းပါရွိသည္။
 

၅။အိခ်င္၏မွတ္တမ္းတြင္ အင္ဒိုနီးရွားျပည္၌ သံဃာေတာ္-၁၀၀၀ခန္႔ေတြ႕ခဲ့ရသည္ဟုဆိုသည္။ ထုိေခတ္က အင္ဒိုနီးရွားကို သု၀ဏၰဒီပဟုေခၚ၍ သီရိ၀ိဇယႏုိင္ငံေတာ္ဟုလည္းေခၚသည္။
 

၆။ေအဒီ ၈၀၀ ႏွင့္ ၉၀၀တို႔တြင္ အုပ္စိုးေသာဆုိင္လင္ဒရာမင္းမ်ားလက္ထက္တြင္ ဗုဒၶသာသနာလြန္စြာထြန္းကားသည္ဟုဆိုႀကသည္။ ထိုႏွစ္မ်ားတြင္ မေလးကၽြန္းဆြယ္တစ္ခုလုံးႏွင့္
  ဆုမႀတား ဂ်ာဗား ဘာလီ ေဘာ္နီယိုကၽြန္းမ်ားအားလုံးသုိ႔ ဗုဒၶဘာသာျပန္႔ႏွံ႔ခဲ့သည္။
 

၇။ေအဒီ ၁၀၅၀-ခန္႔တြင္ သု၀ဏၰဒီပသည္ ဗဟုိခ်က္မျဖစ္လာ၍ ၀ိကၠမသီလတကၠသိုလ္ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးအတိဆာ (ဒီပကၤရဥာဏ)သည္ သု၀ဏဒီပရွိ ဆရာေတာ္စျႏၵကိတၱိထံ တႏၱရမႏၱရ
   ပညာရပ္မ်ားဆည္းပူးရန္ႀကြခဲ့သည္။ အတိဆာသည္ တိဘက္သာသနာျပဳဘုန္းႀကီးတစ္ပါးျဖစ္၍ ထိုေခတ္တြင္ သု၀ဏၰဒီပကို ေသလိႏၵမင္းအုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ထိုမင္းလက္ထက္တြင္ ဗုဒၶ
   ဘာသာကို အားေပးခဲ့၍ ေဗာေဓာဗုဓုေစတီေတာ္ႀကီး တည္ေဆာက္နုိင္ခဲ့သည္။

ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံႏွင့္ဗုဒၶသာသနာ
၁။အင္ဒိုခ်ိဳင္းနားကၽြန္းဆြယ္၏ အေရွ႕ဘက္ကမ္းရုိးတမ္းေတာင္ပိုင္းေဒသကို အာနန္ဟုေခၚသည္။ ေရွးကစမၸာဟုေခၚ၍ ယခုအခါ ဗီယက္နမ္ဟုေခၚသည္။ စမၸာဟူေသာအမည္သည္ အိႏၵိယတုိင္းသားတို႔ကေပးေသာနာမည္ျဖစ္သည္။
 

၂။ထိုစမၸာႏုိင္ငံသို႔ ဗုဒၶဘာသာအေျခခ်သည္မွာ ခရစ္ႏွစ္ ၃-ရာစုေလာက္ကျဖစ္သည္။ ထိုေဒသတြင္ အမရ၀တီဂုိဏ္းသားတို႔လက္ရာျဖစ္ေသာ အလြန္သပၸါယ္သည့္ ေႀကးဆင္းတုတစ္ဆူကို
   တူးေဖၚေတြ႕ရွိရသည္။ အမရ၀တီဂုိဏ္းသည္ ခရစ္ႏွစ္ ၃-ရာစုခန္႔ကစတင္ထြန္းကားခဲ့သည္။
 

၃။တရုတ္တို႔မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ တရုတ္တို႔က စမၸာျမိဳ႕ကို ခရစ္ႏွစ္ ၆၀၇-တြင္ သိမ္းပိုက္ခဲ့ျပီး ဗုဒၶရုပ္တုဆင္းတုမ်ား စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကိုသိမ္းယူခဲ့သည္ဟူေသာအဆိုကိုေထာက္၍ ဗီယက္နမ္
   တြင္ ခရစ္ႏွစ္ ၆-ရာစုမတုိင္မီကပင္ ဗုဒၶဘာသာအေျခက်ေနျပီဟု သိရသည္။
 

၄။ခရီးသြားဘုန္းေတာ္ႀကီးအုိင္ဆင္၏မွတ္တမ္းတြင္ စမၸာ၍ထြန္းကားေသာသနာသည္ အရိယသမၸတိဂိုဏ္းျဖစ္သည္ သဗၺာပတိဂိုဏ္းလည္းအနည္းငယ္ ထြန္းကားေနသည္ဟုဆိုသည္။
    ထိုဂုိဏ္းမ်ားသည္ မဟာယာနဂုိဏ္းမ်ားျဖစ္သည္။
 

၅။ခရစ္ႏွစ္ ၈၇၅-တြင္ စမၸာ၌ ဇယအိႏၵ၀ါရ္မန္မင္းအုပ္စုိးသည္ ထုိမင္းသည္ ဒြန္ေဒါင္းအရပ္တြင္ ေစတီပုထိုးမ်ားစြာတည္ခဲ့သည္ကိုေထာက္၍ ဗုဒၶဘာသာသည္ မင္းကိုးကြယ္ဘာသာျဖစ္ခဲ့
   သည္။
 

၆။ခရစ္ႏွစ္ ၉၀၀ေက်ာ္ လီမင္းဆက္လက္ထက္တြင္ ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံတြင္ ဗုဒၶဘာသာႏုိ္းႀကားတက္ႀကြလာကာ ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေတာ္မ်ား တုိးပြားလာသည္။ ဗုဒၶဘာသာစာေပမ်ားလုိက္စား
   လာႀကသည္။ ဘာသႏၱရစာေပသင္၍ တရားေတာ္မ်ားကိုဘာသာျပန္ႀကသည္။ အဖြဲ႕စည္းထူေထာင္၍ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ႀကသည္။ ထုိေခတ္ကဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားသည္ ေလာကေရး
   ဓမၼေရးတို႔၌ ဆင္ျခင္တုံတရားရွိႀကသည့္အားေလ်ာ္စြာ တရုတ္ကျဖစ္ေစ ဗီယက္နမ္ကျဖစ္ေစ ရိုေသေလးစားေလာက္ေအာင္ ပညာဗဟုသုတအႀကံဥာဏ္မ်ား အထက္တန္းက်လွသည္။
   က်မး္ဂန္ပညာ ကဗ်ာအစီအကုံး လူမႈေရးရာ နည္းဥပေဒသမ်ား တတ္ေျမာက္ႀကသည္ဟုဆိုသည္။
 

၇။ဤသို႔ျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာဆက္လက္ရွင္သန္လာရာ ၁၆-ရာစုအေရာက္တြင္ ျပင္သစ္ကိုလိုနီျဖစ္ခဲ့သည္။ နယ္ခ်ဲ႕ႏွင့္အတူ ခရစ္ယန္၀ါဒေရာက္ရွိလာကာ ထိုခရစ္ယန္သာသနာျပဳအဖြဲ႕၏
   အေရးပါမႈေႀကာင့္ ဗုဒၶဘာသာေမွးမွိန္ခဲ့ရသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ေတာင္ဗီယက္နမ္တြင္ ဗုဒၶဘာသာတိုးတက္လာကာ ေဆဂုံျမိဳ႕တြင္ ဗုဒၶတကၠသိုလ္တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္ျငား မႀကာမီအခ်ိန္တြင္ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားသျဖင့္ ဆုတ္ယုတ္ခဲ့ရျပန္သည္။

အထက္ပါစာမ်ားသည္ ဘဒၵႏၱပရမ (ျပန္႔ပြား)၏ ပုိ႔ခ်ခ်က္မွ ထုတ္ႏႈတ္ေရးသားျခင္းျဖစ္ပါသည္။