မိုးတြင္းခ်ိန္ခါ ဝမ္းေရာဂါ

ဝသန္ရာသီ၏ မိုးေရစက္မ်ားႏွင့္အတူ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားထဲတြင္ ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ေရာဂါသည္ အဓိကပါဝင္ေနေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ မိုးဥတုသည္ စြတ္စိုေသာ သဘာဝရွိျပီး အခ်ို႔လူမ်ားမွာ မိုးေရထဲတြင္ ၾကာျမင့္စြာ သြားလာလႈပ္ရွားျခင္းေၾကာင့္ အေအးပတ္ကာ ေျခေအးဝမ္းေရာင္ ဆိုသကဲ့သို႔ ဝမ္းေဖာဝမ္းေရာင္ ဝမ္းပ်က္ျခင္း ျဖစ္ေစပါသည္။ မိုးရာသီတြင္ အစားအစာ မဆင္မျခင္ စားသံုးျခင္းေၾကာင့္လည္း ဤေရာဂါျဖစ္ေစပါသည္။ ထိုရာသီ၌ အသီးအႏွံမ်ား မ်ားစြာသီးသျဖင့္ ရာသီေပၚသီးႏွံျဖစ္သည့္ သရက္သီး၊ သေဘၤာသီး၊ ဒူးရင္းသီး၊ နာနတ္သီး၊ စသည္တို႔သည္ အမ်ားအျပား ေစ်းကြက္ထဲသို႔ ေရာက္ရွိလာခဲ့ပါသည္။

ေစ်းကြက္ထဲရွိ အသီးမ်ားထဲတြင္ လတ္ဆတ္သည့္ အသီးမ်ား ပါသကဲ့သို႔ အမွည့္လြန္အသီးမ်ားလည္း ပါရွိပါသည္။ ထိုအမွည့္လြန္ အသီးမ်ားထဲတြင္ ဝမ္းပ်က္ေစသည့္ ေရာဂါပိုးမ်ား ဝင္ေရာက္တတ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုအသီးမ်ားကို စားသံုးျခင္းျဖင့္ ထိုေရာဂါျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။

၄င္းအျပင္ မသန္႔ရွင္းေသာ လက္လုပ္ခ်ဥ္မ်ား၊ လက္သုပ္စံုမ်ားႏွင့္ ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္လာသည့္ ယင္ေကာင္မ်ားနားသည့္ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးမိလွ်င္လည္း ထိုေရာဂါျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ မသန္႔ရွင္းေသာ ေရကို ေသာက္သံုးမိျခင္း၊ သန္ေကာင္၊ တုပ္ေကာင္မ်ား ရွိျခင္းတို႔ေၾကာင့္လည္း ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ပါသည္။

ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ေရာဂါသည္ အသက္အရြယ္မေရြး၊ က်ားမမေရြး လူတိုင္းလိုလို ႀကံဳဖူးသည့္ ေရာဂါ
ျဖစ္သျဖင့္ ဂရုျပဳစရာ ေရာဂါမဟုတ္ဟု အခ်ိဳ႔က ထင္ျမင္ယူဆၾကပါသည္။ ကေလးမ်ား ဝမ္းသြားလွ်င္လည္း ထိုင္ခါစ အရြယ္ျဖစ္၍ ဝမ္းသြားတတ္သည္ဟူ၍၄င္း၊ မတ္တတ္စမ္းခါစ အရြယ္ျဖစ္၍ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းသည္ သဘာဝဟု ယူဆကာ အမွတ္တမဲ့ထား၍ ေဆးကုသမႈ မျပဳသျဖင့္ အသက္အႏၲရာယ္ ထိခိုက္သြားသည့္ ကေလးငယ္မ်ားကိုလည္း ေတြ႔ခဲ့ဖူးပါသည္။

ဝမ္းေလွ်ာျခင္းသည္ သာမန္ေရာဂါဟု ထင္ၾကေသာ္လည္း ဂရုမျပဳပါက ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါမ်ား ဝင္ေရာက္ကာ အႏၲရာယ္ရွိႏိုင္သျဖင့္ သတိထားရမည့္ ေရာဂါပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း လကၡဏာမွာ တေန႔လွ်င္ သံုးႀကိမ္ထက္ပိုကာ ဝမ္းအရည္မ်ား သြားျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို႔ျဖစ္လွ်င္ ဝမ္းေရာဂါ စတင္ျဖစ္ေနေၾကာင္း သတိထားရေပမည္။ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းႏွစ္မ်ိဳး ရွိပါသည္။ ရုတ္တရက္ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း (Acute Diarrhoea) ႏွင့္ နာတာရွည္ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း (Chronic Diarrhoea) တို႔ ျဖစ္ပါသည္။


ဓာတ္ခြဲခန္းမွာ အေျဖရွာ---
ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါျဖစ္သည္ဟု ယူဆရေသာ လူနာ၏ဝမ္းကို ဓာတ္ခြဲခန္းသို႔ပို႔ကာ ဝမ္းစစ္ေဆးျခင္း ျပဳရပါသည္။ (Stoot for R.E)အဏုဇီဝမွန္ေျပာင္းႏွင့္ ၾကည့္ေသာအခါ အစာမေၾကေသာ အစားအစာမ်ား (Undigested Food Particals)မ်ား ဘက္တီးရီးယားမ်ားကို ေတ႔ြရွိရသည္။ ၄င္းအျပင္ E.Histo-lytica, Giardia Lumblia စသည့္ ပရိုတိုဇိုးဝါးမ်ားႏွင့္ Ascaris Lumbrieoid, Trichuris Trichiura စသည့္ သန္ေကာင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ Candida Albican စသည့္ ပန္းကပ္မႈိမ်ားလည္း ေတြ႔ရွိတတ္ပါသည္။


ဘက္တီးရီးယား အမ်ားအျပား ေတြ႔ရွိလွ်င္ (Stool for culture) ေခၚ ေက်ာက္ေက်ာ္ေပၚတြင္ တင္၍ ပိုးေမြးျခင္း ျပဳလုပ္ရပါသည္။ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းျဖစ္လွ်င္ ေအာက္ပါပိုးမ်ားကို ေတြ႔ရွိရတတ္သည္။ အီးကိုလိုင္းပိုး၊ ဗိုင္ဗရီယိုေကာ္ေရာဒါပိုး၊ ဆဲလ္မိုနဲလားပိုး၊ ရွီဂဲလားပိုး၊ စတက္ေအာ္ဒီယပ္ပိုး၊ ဗက္ဆဲလပ္ပိုး စသည္တို႔ကို ေတြ႔ရွိရတတ္ပါသည္။


အဆိပ္ရွိေသာမႈိမ်ားကို စားမိလွ်င္လည္း အဆိပ္သင့္ျပီး ဝမ္းေလွ်ာတတ္ပါသည္။ အခ်ို႔ ပီေလာပီနံမ်ားတြင္ အဆိပ္ဓာတ္ ပါဝင္တတ္သျဖင့္ အခန္႔မသင့္ပါက ပီေလာပီနံ စားသံုးျခင္းေၾကာင့္လည္း ဝမ္းေလွ်ာျခင္း ျဖစ္ေစပါသည္။ အလြန္အမင္း ပူစပ္ေသာ အစားအစာမ်ားႏွင့္ ပင္လယ္အစားအစာမ်ား စားသံုးျခင္းေၾကာင့္၄င္း၊ ဓာတုေဆးမ်ားျဖင့္ ၾကာရွည္ခံေအာင္ ျပဳလုပ္ထားသည့္ အစားအစာမ်ား စားသံုးျခင္းေၾကာင့္၄င္း ဤေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။


နာတာရွည္ ဝမ္းေရာဂါျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္း---
အူလမ္းေၾကာင္း၌ ကင္ဆာအလံုးအက်ိတ္ရွိသူမ်ား၊ တီဘီပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ အျခားအေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ အူလမ္းေၾကာင္း ေရာင္ရမ္းသူမ်ား၊ အူသိမ္ ဦးက်ဥ္းျခင္း၊ အူသိမ္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔ျခင္း၊ အီးဟစ္စတိုလိုက္တီကာ ပိုးရွိျခင္း၊ ဂ်ာရီယာလမ္ဘရီယာ ပရိုတိုဇိုဝါးရွိ္ျခင္း၊ သိုင္းရိြဳက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္း၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိျခင္း၊ နာတာရွည္ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါရွိျခင္း ျဖစ္လွ်င္ နာတာရွည္ဝမ္းေလွ်ာျခင္း ျဖစ္ေစပါသည္။


အဘယ္ေၾကာင့္ ဝမ္းေလွ်ာရသနည္း---
အထက္ပါအေၾကာင္းအခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းကို ျဖစ္ေစပါသည္။ ထိုအေၾကာင္းအခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ အူအတြင္း၌ အရည္ပမာဏ မ်ားျပားလာျပီး အူညႇစ္အား မ်ားျပားျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ထိုေရာဂါ ျဖစ္ရပါသည္။


ခႏၶာကိုယ္တြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္လာေသာ ေကာ္ေလာ္ဒါပိုးသည္ အဆိပ္ဓာတ္တမ်ိဳးကို ထုတ္လႊတ္ျပီး ထိုအဆိပ္ဓာတ္သည္ အူသိမ္နံရံကို လႈံ႔ေဆာ္မႈျပဳကာ Cyclic AMP မ်ား အမ်ားအျပား ထြက္လာပါသည္။ ၄င္းဓာတ္ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္၏ အျခားေနရာမ်ားတြင္ရွိေသာ အရည္မ်ားသည္ အူသိမ္၊ အူမႊားမ်ားမွတဆင့္ အူမႀကီးဆီသို႔ ေရာက္ရွိသြားပါသည္။ အူမႀကီးတြင္ အရည္အမ်ာအျပား ေရာက္ရွိလာသည့္အတြက္
စုပ္ယူႏိုင္ေသာ စြမ္းအားမွာ လံုေလာက္မႈမရွိသည့္အတြက္ ဝမ္းရည္အျဖစ္ ဒလေဟာ သြားရပါသည္။ သိုင္းရိြဳက္ေဟာ္မုန္းမ်ားျပားလွ်င္လည္း အူလမ္းေၾကာင္းကို လႈံ႔ေဆာ္သည့္အတြက္ အူ၏ညႇစ္အား မ်ားလာျပီး ဝမ္းေလွ်ာျခင္းကို ျဖစ္ေစပါသည္။


ဝမ္းေလွ်ာျခင္းျဖစ္သည့္အတြက္ ခႏၶာကိုယ္၌ရွိေသာ ေရာဓာတ္ႏွင့္ ဓာတ္ဆားမ်ား ေလ်ာ့နည္းလာျပီး ဓာတ္ဆားမ်ားႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္ ညီညြတ္မွ်တျခင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ ဓာတ္မ်ား ခိ်ဳ႔ယြင္းကာ ေရႏွင့္ ဓာတ္ဆားမ်ား နည္းပါးသြားခဲ့ရပါသည္။ ထိုသို႔ခႏၶာကိုယ္တြင္း ေရႏွင့္ဓာတ္ဆားမ်ား ေလ်ာ့နည္းသြားသည့္ အတြက္ ေရငတ္ျခင္း၊ ေမာပန္းျခင္း၊ ႏံုးျခင္း၊ အသံတိမ္ဝင္သြားျခင္း၊ ၾကြက္တက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေစပါသည္။ ထို႔ထက္ ေက်ာ္လြန္သြားပါက အခန္႔မသင့္လွ်င္ ေသြးလန္႔ျခင္း (Shock) ရကာ သတိလစ္ျပီး အသက္အႏၲရာယ္ ရွိေစႏိုင္သည့္ ေရာဂါျဖစ္ပါသည္။


ဝမ္းေလွ်ာသူအတြက္ အဓိက လိုအပ္ခ်က္---
ဝမ္းေလွ်ာသူမ်ားအတြက္ အဓိကလိုအပ္ခ်က္မွာ ေရႏွင့္ ဓာတ္ဆား ျပန္လည္ျဖည့္တင္းေပးျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ဝမ္းမ်ားမ်ားသြားျခင္းေၾကာင့္ လူနာသည္ ေရငတ္ျခင္း၊ မ်က္လံုးေဟာက္ပက္ျဖစ္ျခင္း၊ ေသြးဖိအား က်ျခင္းတို႔ ျဖစ္လွ်င္ ဓာတ္ဆားေဖ်ာ္ရည္ကို တိုက္ေကၽြးရေပမည္။ လူနာသည္ ထိုထက္ အေျခအေနပိုဆိုးကာ ေပ်ာ့ေခြျခင္း၊ ေျခလက္ မသယ္ႏို္င္ေအာင္ ျဖစ္ျခင္း၊ ၾကြက္တက္ျခင္း၊ ေသြးဖိအား
အလြန္အမင္း က်ဆင္းကာ သတိလစ္လုလု အေျခအေနမ်ိဳးရွိလွ်င္ နီးရာေဆးကုဌာနသို႔ အျမန္ဆံုးျပသသင့္ပါသည္။ ေဆးရံုေဆးခန္းမ်ားတြင္ ထိုလူနာမ်ိဳးကို Ringers Lactate သို႔မဟုတ္-Normal Saline (drip)ပုလင္းမ်ားကို ေသြးျပန္ေၾကာမွ သြင္းကာ ကုသေပးပါသည္။ ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါအတြက္
ေရွးဦးအသက္ကယ္ေဆးသည္ ဓာတ္ဆားေဖ်ာ္ရည္ႏွင့္ ဓာတ္ဆား Drip ပုလင္းသြင္းျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။


ဝမ္းေလွ်ာေရာဂါသည္ ႏို႔စို႔အရြယ္ ကေလးငယ္မ်ား၌ ပိုမိုျဖစ္ေစပါသည္။ ႏို႔စို႔ကေလးငယ္မ်ား ဝမ္းသြားလွ်င္ ႏို႔တိုက္ျခင္းကို ရပ္ထားတတ္ျပီး ဗိုက္ထဲ၌မည္သည့္အစာမွ် မရွိလွ်င္ ဝမ္းပိတ္မည္ဟု အယူအဆမွားမ်ားျဖင့္ ယူဆတတ္သည္ကိုလည္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ကေလးငယ္မ်ားသည္ ေတြ႔ရာပစၥည္း
မ်ားကို ပါးစပ္ထဲသို႔ ထည့္တတ္ၾကသျဖင့္ ေရာဂါပိုးဝင္လြယ္ပါသည္။ မတ္တတ္စမ္းခါစ အရြယ္တြင္လည္း အစားစံု စားလာသည့္အတြက္ ဝမ္းေလွ်ာေစမည့္ အစားအေသာက္ေၾကာင့္ ဤေရာဂါ ျဖစ္လြယ္ပါသည္။ ထိုသို႔ျဖစ္၍ ႏို႔တိုက္ျခင္း ရပ္တန္႔ျခင္းမွာ မွားယြင္းေသာ အယူအဆတရပ္ ျဖစ္ပါသည္။


ထိုသို႔ ႏို႔တိုက္ျခင္း ရပ္ထားသည့္အတြက္ ေရႏွင့္ ဓာတ္ဆား မလံုေလာက္ျဖစ္ကာ အေရျပားမ်ား ရႈံ႔တြျပီး စိုးရိမ္ထိတ္လန္႔ကာ သတိလစ္ျခင္း၊ ငယ္ထိပ္ခ်ိဳင့္ျခင္း ျဖစ္လွ်င္ အနီးဆံုး ေဆးရံုေဆးခန္းသို႔ အျမန္ဆံုး သြားျပသင့္ပါသည္။ ထိုသို႔ ဝမ္းေလွ်ာျခင္း စတင္ျဖစ္ပြားလွ်င္ ကေလးငယ္မ်ားအား မည္သို႔ျပဳစုရမည္ကို က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနမွ အသိေပးေၾကညာထားပါသည္။


သင္၏ကေလးငယ္ ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ျဖစ္လွ်င္ ကေလးအား အရည္ပို၍ တိုက္ေကၽြးေပးရမည္။ (ဥပမာ-ထမင္းရည္၊ ဓာတ္ဆားရည္၊ ေရေကာင္းေရသန္႔) ႏို႔စို႔အရြယ္ျဖစ္ပါက မိခင္ႏို႔ ဆက္တိုက္ပါ။ ႏို႔တို္က္မရပ္ပါနဲ႔။ ကေလးအား အာဟာရရရွိ္ျပီး အစာေၾကလြယ္ေသာ အစာမ်ားေကၽြးပါ။ (သားငါး၊ ဆန္ျပဳတ္၊ စြပ္ျပဳတ္ႏွင့္ ေျခထားေသာ သီးႏွံမ်ား) ဖ်ားနာလာလွ်င္ ေရအငတ္လြန္လွ်င္ ေအာ့လန္လွ်င္ အေျခအေန ပိုဆိုးလာလွ်င္ အနီးဆံုးေဆးခန္းသို႔ ေခၚသြားပါ။

လူသားအားလံုးအတြက္ သတိထားဆင္ျခင္ရမည့္ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားမွာ ဖုန္ဝင္၊ ယင္နားေသာ အစားအစာမ်ား၊ လက္လုပ္ခ်ဥ္မ်ား၊ လက္သုပ္စံုမ်ားကို ေရွာင္ရွားသင့္ပါသည္။ အစားအစာကို ေသေသခ်ာခ်ာ ခ်က္ျပဳတ္ျပီး ပူပူေႏြးေႏြး စားသံုးသင့္ပါသည္။ ခ်က္ျပီးသား အစားအစာမ်ားကို ေသခ်ာစြာ ဖံုးအုပ္ထားရမည္။ ခ်က္ျပဳတ္သူသည္ မိမိ၏လက္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးေၾကာရမည္။ ၾကြက္၊ ျခင္၊ ယင္၊ ပိုးဟပ္စသည့္ ပိုးမႊားတိရစၧာန္မ်ားကို ခ်က္ျပဳတ္သည့္ ေနရာသို႔ မဝင္ႏိုင္ေအာင္ ကာကြယ္ထားရမည္။ သန္႔ရွင္းေသာေရကို သံုးရမည္။

၄င္းအျပင္ အမွည့္လြန္ေသာ အသီးအရြက္မ်ား စားသံုးျခင္း၊ ဓာတုေဗဒ ဆိုးေဆးမ်ားႏွင့္ တာရွည္ခံရန္ ျပဳလုပ္ထားသည့္ အစားအစာမ်ား ပိုးသတ္ေဆးပါဝင္ေသာ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးျခင္းမွ ေရွာင္ရွားသင့္ပါသည္။

အဓိကအားျဖင့္ ဆိုေသာ္ ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ေရာဂါသည္ အျခားရာသီဥတုမ်ားထက္ မိုးရာသီတြင္ အျဖစ္မ်ား တတ္ပါသည္။ ရာသီဥတု၏ စိုစြတ္ျခင္းေၾကာင့္ အေအးပတ္ခ်ိန္တြင္ အမွည့္လြန္သီးႏွံမ်ား စားေသာက္ျခင္းေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္တြင္း အစာေျခမႈ အစီအစဥ္မ်ား ကစဥ့္ကရဲျဖစ္ကာ ဝမ္းေလွ်ာလြယ္ပါသည္။ ဤေရာဂါအား အမႈမဲ့အမွတ္မဲ့ထားကာ လ်စ္လ်ဴရႈေနပါက ခႏၶာကိုယ္တြင္းရွိ ေရဓာတ္ႏွင့္ ဓာတ္ဆားမ်ား ေလ်ာ့နည္းမႈေၾကာင့္ ဇီဝကမၼျဖစ္စဥ္မ်ား ခ်ိဳ႔ယြင္းျပီး အသက္အႏၲရာယ္ ရွိေစႏိုင္သျဖင့္ ဤမိုးဥတု အခါသမယတြင္ အထူးဂရုျပဳၾကဖို႔ တိုက္တြန္းလိုက္ရပါသည္။


ရီရီေဌး

http://myawadynews.blogspot.com/2013/09/blog-post_1780.html