Bodily Changes ေသြးသားေျပာင္းလဲမႈမ်ား
ေသြးသားေျပာင္းလဲမႈက ဘယ္အသက္အရြယ္ကေန ဘယ္အသက္အရြယ္အထိ ရွိႏိုင္လဲ။ ေနာက္ တကို္ယ္လုံး ယားယံျပီးရင္ အမဲစက္အဖက္ေတြ ထြက္ထြက္လာပါတယ္။ ဒါက ဘာေရာဂါကို ဦးတည္ေနပါသလဲ။ အသက္က (၂၃) ပါ။ ေယာက္်ားေလးပါ။ သိပ္မၾကာေသးပါဘူး ဒီႏွစ္မွ ျဖစ္တာပါ ေနပႈရင္ ပိုျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဒီေမးခြန္းကို အခုမွ ျပန္ေတြ႔ရလို႔ ၾကာသြားတာ (ေဆာရီး) ဗ်ာ။
အမဲစက္ဆိုတာ အရင္ေျဖပါရေစ။ အေရျပားမွာ အေရာင္ရင့္သြားေစတာက တခုခုျဖစ္ရာကေန ေပ်ာက္လို႔၊ ဒါမွမဟုတ္ ပ်က္လို႔ ေျပာင္းလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခုခုျဖစ္တယ္ဆိုတာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေပါ့။ ထိခိုက္တာ၊ ပိုးဝင္တာ၊ အနာျဖစ္တာ၊ ေဆးနဲ႔ မတည့္တာ၊ အစံုပါ။ ယားတဲ့ လကၡဏာ ဆိုတာက မ်ားေသာအားျဖင့္ (အလာဂ်ီ) မတည့္ျဖစ္တာ၊ မိႈ-ဗက္တီးရီးယား-ဗိုင္းရပ္စ္-ပါရာဆိုက္ ဝင္တာေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ အပ ပေယာဂ တခုမွ မပါဘဲ (ဆဲလ္) ေတြ၊ (တစ္ရွဴး) ေတြဟာ အသစ္ ျဖစ္လိုက္၊ ၾကီးရင့္လိုက္၊ ပ်က္စီးလိုက္၊ ေသသြားလိုက္ မျပတ္ျဖစ္ေနတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္မွာ ပ်က္စီး-ေသဆံုးတာေတြ ကြာက်ရင္လဲ ယားႏိုင္တယ္။ ယားတဲ့အဆင့္ဟာ ေရာဂါ၊ ဒါမွမဟုတ္ ျဖစ္စဥ္တခုရဲ႕ အတက္ပိုင္း (အလာဂ်ီ) လဲ ျဖစ္ႏိုင္သလို အက်ပိုင္း (ေပ်ာက္ကင္းတာ) လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ (အလာဂ်ီ) ကို ေရးထားပါတယ္။
ေသြးသား-ေျပာင္းလဲမႈ ေမးတဲ့ ဆိုလိုခ်က္ကိုေတာ့ အတိအက် မသိပါ။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ လူမ်ိဳးေတြဟာ စကားၾကြယ္သလို စကားလဲ လြယ္ၾကတယ္။ စကားအရာမွာ “ဒါဆိုရင္ ဒါဘဲ” လို႔ ပညာ-ဘာသာရပ္ ေတြမွာလို (စတင္ဒါရိုက္) စနစ္တက် သတ္မွတ္ေပးထားတာ မရွိတတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ စကားေျပာတဲ့အခါ ဘာသာရပ္ေတြပါ ထည့္ေျပာၾကရေတာ့ ခက္ပါေတာ့တယ္။ ပိုခက္ေသးတာက သိပၸံဘာသာရပ္ေရာ၊ ဝိဇၨာ-အႏုပညာ ဘာသာရပ္ေတြေရာ၊ သူမ်ားစကားေတြကို ဘာသာျပန္-ဖလွယ္ၾကရတာေတြလဲ ပါရတယ္။ အဲဒီ မဟာတာဝန္ကို ကြ်န္ေတာ္တို႔ ပညာေရး-စနစ္က ျဖည့္ဆီး မေပးႏိုင္ေသးပါ။ ဒီေတာ့ ကိုယ့္နည္း-ကိုယ့္ဟန္၊ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ကိုယ္၊ ၾကိဳးစားၾကရတယ္။ သူေျပာတာ မွန္တယ္။ ငါေျပာတာ မမွားဘူး။ ဒါေပမဲ့ သူေရာ ကိုယ္ေရာ ဟုတ္ၾကရဲ႕လား အေမးခံရရင္ ေမးတဲ့သူကလဲ ဟုတ္ျပန္ေရာ။
အုပ္ခ်ဳပ္ေရး-စနစ္ကေန (စတင္ဒါရိုက္) လုပ္တာတခ်ိဳ႕ေတာ့ ရွိပါတယ္။ “တစ္” လို႔ ေရးရမယ္ဆိုတာဟာ အမိန္႔နဲ႔ ျပ႒ာန္း လိုက္တာသာ ျဖစ္တယ္။ မၾကိဳက္လို႔ ကိုယ့္စာမွာ ကိုယ္ယူဆသလို ေရးရင္ သူငယ္ခ်င္းဆီ စာေရးတာမ်ိဳးေတာ့ ရတာေပါ့။ ကိုယ္ပိုင္ (ဆိုဒ္) မွာေတာ့ ျဖစ္တာေပါ့။ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝတာကိုပါ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး-အာဏာနဲ႔သာ လုပ္ခြင့္ ရွိေနေတာ့ (ဆင္ဆာ) က (ကင္ဆာ) လိုဘဲ ညွာတာ မရွိဘူ။ အေၾကာင္းအရာေရာ၊ သတ္ပံု-စာလံုးေပါင္းေရာ၊ ဘာေရာ-ညာေရာ အလြတ္မခံဘူး။
“ေသြးသား-ေျပာင္းလဲမႈ” ဆိုတာကို အရြယ္ ေျပာင္းလဲတာမွာလဲ သံုးတယ္။ အရြယ္ဆိုတာကလဲ အနည္းဆံုး ႏွစ္မ်ိဳး၊ လူပ်ိဳ-အပ်ိဳ ျဖစ္လာတာ နဲ႔ ေသြးဆံုးခ်ိန္ အေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒါေတြကို ဇီဝကမၼ-အေျပာင္းအလဲလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ဒီႏွစ္မ်ိဳးတင္မကဘဲ ေျပာင္းႏိုင္တာေတြ ရွိေသးပါတယ္။ ေရာဂါေဗဒ-အေျပာင္းအလဲ ေခၚတယ္။ စာ ၄ ပုဒ္ ေရးျပီးပါျပီ။
1. Puberty လူပ်ိဳျဖစ္ျပီ၊
2. Virginity (1) အပ်ိဳ တကယ္စစ္ပါတယ္ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ (၃၃)၊
3. Virginity (2) လူပ်ိဳစစ္တယ္ ေျပာတာဘဲ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ (၃၈)၊
4. Menopause ေသြဆံုး-သားဆံုး။
လူ႔ အေျပာင္းအလဲေတြထဲမွာ ေသြးသား-အေျပာင္းအလဲဆိုတာ ေျပာၾကသလို ကိုယ္ခႏၶာ-အေျပာင္းအလဲ ဆိုတာလဲ ေျပာၾကတယ္။ ေဆးပညာအေနနဲ႔ေတာ့ ေဟာ္မုန္းေတြေၾကာင့္ ေျပာင္းတာကသာ ေသြးသား-အေျပာင္းအလဲနဲ႔ နီးစပ္တယ္။ Changes အေျပာင္းအလဲ နဲ႔ Reflex အလိုအေလ်ာက္-တံု႔ျပန္မႈ၊ Reaction တန္ျပန္-ျဖစ္ပ်က္တာ မတူၾကပါ။ ရွက္ရင္ မ်က္ႏွာ နီလာမယ္။ ေဒါသထြက္ရင္ မ်က္ႏွာ မဲ-ရဲတက္လာတယ္။ ေဆးအစြမ္းေၾကာင့္ ေခြ်းထြက္မယ္၊ ရင္တံုမယ္။ ျခင္ကိုက္ရင္ အနီပိန္႔ ထြက္ျပီး ယားမယ္။ ဒါေတြက ျဖစ္ေစတတ္တဲ့ အရွိန္ကုန္ရင္ အရင္လို ျပန္ျဖစ္ပါတယ္။
အရင္လို ျပန္မျဖစ္ေတာ့တာေတြထဲမွာ အဓိက Aging Changes အသက္ရလို႔ ေျပာင္းတာေတြ ျဖစ္တယ္။ Musculo-skeletal system အရိုး-ၾကြက္သား စနစ္ အေျပာင္းအလဲေတြက ျမင္သာတယ္။ ဆံျဖဴ၊ သြားက်ိဳး၊ မ်က္စိမံႈ၊ လက္တံု၊ ခါးကိုင္း၊ နားထိုင္း။ ဒီလိုျဖစ္တာဟာ ၃ဝ-၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္မွာလို႔ ေဆးစာက သတ္မွတ္တယ္။ အရပ္ေျပာတာနဲ႔ မကြာပါ။ ေခတ္စကားနဲ႔ Rain check လို႔ ေျပာၾကတယ္။ “အခု မရေတာ့လို႔ ေနာက္မွလာပါ” ဆိုတာမ်ိဳး။
အသက္ရလို႔ ေျပာင္းတာမွာ (ဆဲလ္) တခုခ်င္းကစတယ္။ Function လုပ္ေဆာင္တာေရာ Appearance အသြင္ သဏၭာန္ေရာ ေျပာင္းလာတယ္။ အရင္ကလို-အရင္ကေလာက္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ “တခ်ိန္ၾက ေသရမွာဘဲ” ဆိုတဲ့ Programmed (ပရိုဂရမ္) လုပ္ထားတာကိုး။ Apoptosis ေခၚသလို Cell suicide လို႔လဲ ေခၚတယ္။ အေဟာင္းေသမွလဲ ေနာက္ အသစ္ေတြက ေပါက္ဖြါးလာႏိုင္မယ္။
(ဆဲလ္) အသစ္ ျဖစ္မလာႏိုင္ရင္ သူရွိတဲ့ Organ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းကလဲ အရင္လို မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ဥပမာ အသဲ၊ ေက်ာက္ကပ္၊ က်ား-အေစ့၊ မ-မ်ိဳးဥအိမ္ေတြမွာ အသက္ရရင္ (ဆဲလ္) ေတြ နည္းလာၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဦးေႏွာက္မွာၾက နည္းမသြားပါ။ အမွန္က Compensate ရင္းစားရေအာင္ လုပ္ႏိုင္တာပါ။ Strokes (ဆထုပ္ခ္) ရတာ၊ Alzheimer's disease (အဇာမိုင္ယာ) ေရာဂါ နဲ႔ Parkinson's disease (ပါကင္ဆိုနဇင္) ေရာဂါရသူေတြမွာေတာ့ (ဆဲလ္) နည္းၾကပါတယ္။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရသူေတြမွာ Bodily Changes ကိုယ္ခႏၶာအေျပာင္းအလဲေတြ၊ Hormonal Changes ေဟာ္မုန္း အေျပာင္းအလဲေတြ၊ Physiologic Changes ဇီဝကမၼ-အေျပာင္းအလဲေတြ၊ တေလွၾကီးျဖစ္တယ္။ ေဆးပညာအရေတာ့ ကေလး ေမြျပီးရင္ အပ်ိဳလုပ္လို႔ မရပါ။
အရြယ္ေၾကာင့္ေရာ ေရာဂါေတြေၾကာင့္ပါ လုပ္ႏိုင္စြမ္းေတြ နည္းေစ-ေႏွးပါတယ္။ အဂၤါတခုမွာ နည္းလို႔ တျခားအဂၤါကို သြားနည္းေစတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဥပမာ Atherosclerosis ေသြးလႊတ္ေၾကာ မာ-က်ဥ္းေနလို႔ ေက်ာက္ကပ္ကို ေသြးလာမွာ နည္းေစမယ္။ ကံေကာင္းတာက အလုပ္အားလံုး အရင္လို မလုပ္ႏိုင္ေပမဲ့ အသက္ရွင္ဘို႔ လံုေလာက္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္လဲ အသဲ၊ ေက်ာက္ကပ္ အစားထိုးဘို႔ လွဴလို႔ရတယ္ မဟုတ္ပါလား။
အသက္နဲ႔အတူ အရိုးေတြဟာ ပါးလာ၊ အားနည္းလာတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြ ေသြးဆံုးတဲ့ေနာက္ ပိုသိသာတယ္။ Cartilage အရိုးႏုေတြ၊ Ligaments အရြတ္ေတြ နဲ႔ Tendons ၾကြက္သားေခ်ာင္းေတြလဲ ပါတယ္။ Muscle mass ၾကြက္သား-ထုထည္ နဲ႔ Strength အားနည္းလာမယ္။ အသက္ ၇၅ ႏွစ္ရွိရင္ တဝက္သာ ရွိေတာ့မယ္။ Growth hormone ၾကီးထြား-ေဟာ္မုန္း နည္းလို႔ ၾကြက္သားထုထည္ နည္းရတာျဖစ္တယ္။ တေနကုန္ အိပ္ရာထဲ ေနရသူတေယာက္အတြက္ ၾကြက္သား ရင္းစား ျပန္ရေအာင္ ေလ့က်င့္ခန္း ၂ ပါတ္ လုပ္ေပးဘို႔ လိုတယ္။ အသက္ ၆ဝ ေရာက္သူေတြဟာ အသက္ ၂ဝ ေတြထက္ စာဖတ္ဘို႔ အလင္းေရာင္က ၃ ဆပိုသင့္တယ္။
လွ်ာက အရသာ၊ ႏွာေခါင္းက အနံ႔ရတာေတြ ၅ဝ ေက်ာ္ရင္ နည္းလာတယ္။ အေရျပားလဲ ပါးလာတယ္။ ရံႈ႔ႏိုင္-ဆန္႔ႏိုင္စြမ္း နည္းလာတယ္။ ေျခာက္ေသြ႔လာတယ္။ အေရးအေၾကာင္းေတြ ထင္လာတယ္။ အဆီလႊာလဲ နည္းလာတယ္။ ကူရွင္လို သိပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ အေအး မခံႏိုင္ေတာ့ဘူး။ အာရံုေၾကာ အားနည္းလာလို႔ ပူ-ေအး-ဖိ-နာဆိုတဲ့ ခံစားႏိုင္တာေတြ နည္းလာတယ္။ ေသြးေၾကာေတြလဲနည္း၊ ေခြ်းထြက္အိတ္ေတြလဲ နည္းလာတယ္။ Melanocytes အေရာင္ခ်ယ္ ပစၥည္းေတြ နည္းလာလို႔ ေနေရာင္ထိတာကို သိပ္မခံႏိုင္ေတာ့ဘူး။
Heart ႏွလံုးနဲ႔ Blood vessels ေသြးေၾကာေတြက မာလာၾကလို႔ ေသြးေလွ်ာက္တာ ေႏွးလာတယ္။ အသက္ ၅ဝ ရွိသူရဲ႕ ႏွလံုးဟာ အၾကိမ္ေပါင္း 1,261,440,000 (၁႕၂ ဘီလ်ံ) အနဲဆံုး ခုန္ခဲ့ျပီးျပီ။ ဂုဏ္ယူပါေလ။ ႏွလံုးကေန ေသြး ဂါလံေပါင္း ၂ဝဝဝ ကိုလဲ ဝင္ခ်ီ-ထုက္ခ်ီ လုပ္ခဲ့ျပီျဖစ္တယ္။ အသက္ရွဴတာ လုပ္ေပးေနတဲ့ ဗိုက္နဲ႕ရင္ေခါင္းၾကားက (ဒိုင္ယာဖရမ္) ၾကြက္သားၾကီးလဲ အားနည္းလာတယ္။ အဆုပ္ထဲက Air sacs ေလအိတ္ေလးေတြ၊ Capillaries ေသြးေၾကာေလးေတြလဲ နည္းလာတယ္။ Lungs အဆုပ္ေတြကလဲ အရင္ေလာက္ မဆန္႔ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ Respiratory System အသက္ရွဴလမ္း-စနစ္ဟာ ေသဆံုးေတာ့မယ္ဆိုတာကို ပိုျပီးျပသႏိုင္တယ္လို႔ Framingham Heart Study က ဆိုပါတယ္။
Digestive system အစာေျခစနစ္ကေတာ့ သိပ္မခိုက္ပါ။ နဲနဲျဖစ္မွာက အစာေတြမ်ိဳတာ ပံုမွန္ျဖစ္ေပမဲ့၊ ေအာက္ပို႔ေပးတာ ေႏွးမယ္။ Lactase ဆိုတဲ့ (အင္ဇိုင္းမ္) ထြက္တာ နည္းလာလို႔ ႏို႔-ႏို႔ပါတဲ့အစာကို ေက်ခ်က္တာ ေႏွးမယ္။ စားေသာက္ရင္ ဗိုက္ကယ္၊ ဝမ္းပ်က္ေစႏိုင္တယ္။ အူမၾကီး အလုပ္မသြက္လို႔ ဝမ္းခ်ဳပ္ႏိုင္တယ္။ အသဲက အရြယ္ငယ္လာ၊ (ဆဲလ္) ေတြလဲ နည္းလာလို႔ သူအလုပ္ေတြထဲက အဆိပ္အေတာက္ေတြကို ေခ်ဖ်က္တာ သိပ္မေကာင္းေတာ့တာမို႔ အရက္-ေဆးဝါး သတိထားရေတာ့မယ္။
ေက်ာက္ကပ္အရြယ္ ငယ္လာမယ္။ အသက္ ၃ဝ ေက်ာ္ရင္ ေသြးဝင္လာတာ နည္းမယ္။ ဓါတ္ဆားေတြ စြန္႔ေပးႏိုင္တာ နည္းလို႔ ေရကိုသာ ထုတ္တာမို႔ ေရခမ္းေျခာက္တာ ျဖစ္လာမယ္။ Aldosterone ေဟာ္မုန္း နည္းလို႔ ျဖစ္တာပါ။ ဒါေပမဲ့ လူ႔ကုိယ္က လိုသေလာက္ေတာ့ ဆက္လုပ္ေပးေနတယ္။ ဆီးလမ္းက ထိန္းေပးႏိုင္တာ ေႏွးလို႔ ဆီးပိုသြားရလိမ့္မယ္။ ဆီးအိမ္ထဲမွာ ဆီးက်န္တာ၊ ဆီးသြာျပီး ရပ္ရတာ ခက္ခဲလာတယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ ဆီးက်ိတ္ၾကီးလာမယ္။
• Insulin က အရင္ေလာက္ ထုတ္မေပးႏိုင္တာ့လို႔ သၾကားဓါတ္မ်ားတတ္တယ္။
• Bone marrow ရိုးတြင္းျခင္ဆီကေန ေသြးဥေတြ ထုတ္ေပးတာ နည္းလာမယ္။
• Immune system ေရာဂါျပီးစနစ္က ေႏွးလာမယ္။
• Cancer ကင္ဆာ ျဖစ္တာ ပိုလာႏိုင္တယ္။
• Vaccines ကာကြယ္ေဆးေတြ ကာကြယ္မႈေပးတာ နဲလာတယ္။
• Pneumonia ႏူမိုးနီးယား၊ Influenza တုပ္ေကြး ပိုျဖစ္လာမယ္။
• Allergy (အလာဂ်ီ) ျဖစ္ရင္ ပိုဆိုးတယ္။
• လိင္ဆိုင္ရာ အေျပာင္းအလဲ အမ်ိဳးသမီးၾကီးေတြမွာ ေယာက္်ားအိုေတြထက္ ပိုသိသာတယ္။
အသက္ၾကီးလို႔ ေျပာင္းလဲတာေတြကို Normal Aging (ေနာ္မယ္လ္) ပံုမွန္-အမ်ိဳးအစားလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ေရာဂါေတြ ရရင္ေတာ့ အသက္ရသူေတြအတြက္ ပိုဆိုးတယ္။ “ေသရတာ အိုလို႔ မဟုတ္ပါ။” Injuries ထိခိုက္မိတာေတြ၊ Infections ေရာဂါပိုးဝင္တာေတြက အိုေနသူေတြကို ပိုဆိုးေစတယ္။ ကိုယ္ခႏၶာ-စနစ္ေတြကလဲ တခုနဲ႔တခု အက်ျမန္တာ မတူပါ။ မ်က္စိမံႈေပမဲ့ နားၾကားတာ (ပါဖက္) ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ တခါတေလ အိုတာနဲ႔ နာတာ အခြဲရခက္တယ္။ တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ အိုစာတာမွာလဲ မတူၾကပါ။ “မင္းၾကီးမ်ား ငါ မအိုေသး” လို႔ အေလာင္စည္သူမင္းက ေၾကြးေၾကာ္ဘူးတယ္။
Chronological age ဇာတာသက္ နဲ႔ Biological age ဇီဝသက္ မတူၾကပါ။ ဇာတာလဲ ေဆး၊ က်န္းမာေရးလဲ ဂရုစိုက္ဘို႔ မေမ့ပါနဲ႔။
Dr. တင့္ေဆြ
No comments:
Post a Comment