သတိႏွင့္ ဆင္ျခင္ေဆးမယဥ္ပါး ေစခ်င္

by Zegyo Mandalay on Thursday, December 8, 2011 at 8:32pm

ယခုႏွစ္ေဆာင္ပုဒ္ျဖစ္သည္႕ ေဆး ယဥ္ပါးမႈ ျပႆနာမ်ား ကို ကာကြယ္ႏိုင္ရန္ အတြက္ မည္သည္႕ေရာဂါတြင္ မဆို တတ္ ကြ်မ္းနား လည္သည္႕ဆရာဝန္ႏွင္႕က်န္းမာ ေရးဝန္ထမ္းတို့၏ ၫႊန္ၾကားထားသည္႕ အတိုင္း အခ်ိန္မွန္ကန္ တိက်စြာျဖင္႕ ေသာက္ရမည္႕ေဆးႏွင္႕ထိုးေဆးတို့ကို ေဆး ပတ္လည္သည္အထိ ျပည္႕မွီေအာင္ ကုသ ရန္ အလြန္ အေရးပါလွပါသည္။ ေရာဂါတစ္ ခုျဖစ္ၿပီဆိုသည္ႏွင္႕ လူနာႏွင္႕ မိသားစုဝင္ တို့သည္ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းတို့၏ ၫႊန္ ၾကားသည္႕အတိုင္းလိုက္နာသူမ်ားလည္း ရွိသလို အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးတို့ေၾကာင္႕ လိုက္နာ မႈမရွိသူမ်ား လည္းရွိၾက ပါေသး သည္။
ေသာက္ရမည္႕ေဆးႏွင္႕ထိုးႏွံရမည္႕ ေဆးတို့ကို ေဆးပတ္လည္ေအာင္ သံုးစြဲ မႈမျပဳ ၾကပဲ ေရာဂါ သက္သာ လာသည္ႏွင္႕ မိမိတို့၏ ဆႏၵမ်ားျဖင္႕ရပ္တန့္လိုက္ၾကသူ မ်ားလည္းရွိပါသည္။ ထိုကဲ႕ သို့ ေဆးပတ္ လည္ေအာင္ ကုသမႈမျပဳလုပ္ခဲ႕သည္႕အ တြက္ ထိုေရာဂါျပန္လည္ေခါင္းေထာင္ လာပါက ယခင္ျပ သခဲ႕သည္႕ ဆရာဝန္ထံ ထပ္မံျပသရန္ဝန္ေလးေနတတ္ၾကပါသည္။ အေၾကာင္းရင္းမွာလည္း ယခင္ကုသေပး ခဲ႕သူ ဆရာဝန္မွ ေဆးပတ္လည္ေအာင္ လာ ေရာက္ကုသမႈမျပဳသည္႕အတြက္ ဆူပူမႈျပဳမွာကို ေၾကာက္သည္႕အတြက္ လည္းေကာင္း၊ ေငြေၾကးမတတ္ႏိုင္၍ လာ ေရာက္ကုသျခင္းရပ္ခဲ႕မိသည္ကိုဝန္ခံရမွာ ဝန္ေလးေနၾက၍ ေနာက္ထပ္ ဆရာဝန္ တစ္ဦး ထံေျပာင္းလဲျပသရန္သာဦးတည္ တတ္ၾကပါသည္။
ထပ္မံျပသသည္႕ဆရာ ဝန္ကိုလည္း ယခင္ျပသခဲ႕သည္႕အေၾကာင္း အရာမ်ားကိုေျပာျပသည္႕လူနာမ်ားရွိသလို ထိုဆရာဝန္ထပ္မံဆူမွာစိုး၍လည္း လံုးဝ ကုသမႈမခံယူခဲ႕ပါဟု ဖံုးကြယ္ေျပာဆိုသူ ေဝဒနာရွင္မ်ားလည္းရွိတတ္ၾကပါသည္။ ထိုအခါ ကုသမႈကိုအစမွျပန္လည္စတင္ ရသူမ်ားလည္းရွိပါသည္။ ေရာဂါဟုအမည္တပ္ၾကရာတြင္ လည္း တစ္ပါးသူသို့ထပ္မံကူးစက္ႏိုင္ေသာ ေရာဂါမဟုတ္ပါက ေဝဒနာရွင္တစ္ဦး တည္းသာထိခိုက္နစ္နာမႈျဖစ္ႏိုင္ေသာ္ လည္းကူးစက္ႏိုင္ေသာေရာဂါပိုးမ်ားျဖစ္ ေနပါက ေဆးယဥ္ပါးေသာ ေရာဂါပိုးအ ျဖစ္ တစ္ပါးသူသို့ထပ္မံကူးစက္ျခင္း အႏၲ ရာယ္ႀကီးမားလာမည္ျဖစ္ပါသည္။
စာေရး သူသည္ HIV+ ျဖစ္ေန၍ HIV ေသာ ကတ္႐ႈေထာင္႕မွေန၍ ေဆးယဥ္ပါးမႈ ျပႆနာမ်ားကို ကာကြယ္ႏိုင္ရန္ တင္ျပ လိုျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။ စာေရးသူႏွင္႕ဘဝ တူ HIV ေဝဒနာရွင္မ်ားသည္ ခုခံအား က်ဆင္းေနမႈေၾကာင္႕ အခြင္႕အေရးယူဝင္ ေရာက္လာေသာ OI (Opportunistic Imfection)ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္သည္ TB ေရာဂါသည္ HIV ေဝဒနာရွင္မ်ားတြင္ျဖစ္ ေလ႕ရွိေသာေရာဂါတစ္ခုပင္ျဖစ္ပါသည္။ အခ်ိဳ႔သည္လည္း TB ေရာဂါျဖစ္သည္ကို သိရမွသာမိမိ၌ HIV ပိုးရွိေနသည္ကို သိရ သူမ်ားလည္းရွိပါသည္။ အခြင္႕ေကာင္းယူ ဝင္ေရာက္လာေသာ ထို TB ေရာဂါသည္ HIV ေဝဒနာရွင္မ်ားအား အမ်ားဆံုးထိုး ႏွက္႐ိုက္ခက္လွ်က္ရွိရာ ေဝဒနာရွင္အခ်ိဳ႔ သည္လည္းက်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းတို့၏ ၫႊန္ၾကားမႈမ်ားကို လိုက္နာမႈရွိသလို TB ေဆးပတ္လည္ေအာင္ မေသာက္သူမ်ား လည္းရွိၾကပါသည္။
HIV ေဝဒနာရွင္တို့သည္ ခုခံအား က်ေနသည္႕အတြက္ TB ေရာဂါအလြယ္ တကူဝင္ေရာက္လာတတ္ၿပီး TB ေဆးကို ပထမအႀကိမ္စတင္ေသာက္စဥ္ကတည္း က ေဆးပတ္လည္ေအာင္ မေသာက္မိ သူမ်ားသည္ ဒုတိယအႀကိမ္ TB ေရာဂါ ျပန္ျဖစ္လာေလ႕ရွိပါသည္။ ထိုအခါ ထိုး ေဆးပါတြဲ၍ ပါလာၿပီး ထိုထိုးေဆးႏွင္႕ ေသာက္ေဆးကိုလည္း ေဆးပတ္လည္ ေအာင္ မသံုးစြဲၾက၍ အသက္ဆံုး႐ံႈးမႈႏွင္႕ ရင္ဆိုင္ခဲ႕ရသူမ်ားကိုလည္း ေတြ႔မိရျပန္ပါ သည္။ အခ်ိဳ႔ေဝဒနာရွင္တို့သည္လည္း လူနာအင္အားခ်ိနဲ့ၿပီးမွတ္ဥာဏ္မ်ားခ်ိဳ႔ယြင္း တတ္ေလ႕ရွိရာ ထိုသူကိုျပဳစုေပးေနသူ မိ သားစုဝင္တို့သည္ အထူးသတိျပဳၿပီး ေဆး ေသာက္ခ်ိန္ႏွင္႕ ထိုးခ်ိန္တို့ကို ဂ႐ုစိုက္ ျပဳလုပ္ေပးသင္႕ပါသည္။
HIV ေဝဒနာရွင္ မ်ား TB ေရာဂါခံစားေနရ၍ အိပ္ယာထဲ လဲေနသူမ်ားလည္းရွိရာ ျပဳစုေစာင္႕ေရွာက္ ေပးသူမိသားစုဝင္မ်ားသည္ အထူးသတိ ထား၍ ေဆးေသာက္ရက္ မပ်က္ကြက္ ေစရန္ ဝိုင္းဝန္းဂ႐ုစိုက္ေပးဖို့လိုပါသည္။ သို့မွသာTB ေဆးယဥ္ပါးမႈျပႆနာေလ်ာ႕ နည္းႏိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ ေဆး႐ံုေဆးခန္း မ်ားႏွင့္ DOTS ေဆးခန္းမ်ားမွTB ေဆးအခမဲ႕ ယူေသာက္ေနသူမ်ားအတြက္ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ားက ေဆးေသာက္ ရက္ပ်က္ကြက္မႈမရွိရေလေအာင္ ေသခ်ာ စြာဂ႐ုတစိုက္စစ္ေဆးမွာၾကားေပးၾကေသာ္ လည္း ျပင္ပမွTB ေဆးဝယ္ယူေသာက္ ေနသူမ်ားအတြက္ေတာ႕ ေဆးေသာက္ရက္ မပ်က္ကြက္ေစရန္ အထူးဂ႐ုျပဳသင္႕ပါ သည္။ HIV ေဝဒနာရွင္မ်ားေလာကတြင္ အသက္ကယ္ေဆးဟုတင္စားထားသည္႕ART ေဆးသည္လည္း ေဆးယဥ္ပါးမႈ မျဖစ္ေစရန္ အလြန္ဂ႐ုစိုက္ၿပီး ေသာက္ ရသည္႕ေဆးပင္ျဖစ္ပါသည္။ ART ေဆး သည္။
HIV ပိုးကို လံုးဝေပ်ာက္ကင္းစင္ ေအာင္ျပဳလုပ္၍မရေသာ္လည္း HIV ပိုး မ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ေလ်ာ႕ခ်ႏိုင္ၿပီး ခုခံအား စနစ္မ်ားကို ျပန္လည္ေကာင္းမြန္လာေစ ရန္ႏွင္႕ က်န္းမာေရးေကာင္းမြန္လာေစရန္ ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ပါသည္။ ႏိုင္ငံပိုင္ေဆး႐ံု မ်ား ႏွင္႕NGO ေဆးခန္းမ်ားမွ ART ေဆးအ ခမဲ႕ေသာက္ေနသူမ်ားအဖို့ ART ေဆးမ ေသာက္ခင္ ေဆးေသာက္မႈမွန္ကန္ေစရန္ မိသားစုဝင္ႏွင္႕ေဝဒနာရွင္ကိုယ္တိုင္ART Coumselling သံုးႀကိမ္ေပးၿပီးမွ ေသာက္ ၾကရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ထို့အျပင္ ေဆး ေသာက္မႈမပ်က္ကြက္ေစရန္အိပ္တိုင္ယာ ေရာက္လိုက္လံႀကီးၾကပ္စစ္ေဆးမႈမ်ိဳး မ်ားလည္းရွိ၍ ေဆးေသာက္ပ်က္ကြက္မႈ ေၾကာင္႕ျဖစ္ေပၚလာမည္႕ ေဆးယဥ္ပါးမႈ ျပႆနာမ်ားကိုေလွ်ာ႕ခ်ႏိုင္ပါသည္။ သို့ေသာ္လူသိမခံလိုေသာေဝဒနာရွင္မ်ားႏွင္႕ ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္သူအခ်ိဳ႔သည္ ျပင္ပေဆး ဆိုင္မ်ားမွ ARTေဆးကိုဝယ္ယူေသာက္ ေနၾကရာ ART Coumselling မရရွိ၍ လြန္စြာမွပင္အႏၱရာယ္ႀကီးႏိုင္ပါသည္။ ထို့ အျပင္ART ေဆးသည္ ARV ေဆးဝါး အုပ္စုမ်ားျဖစ္သည္ NRTI, NNRTI, PI ဟူေသာ အုပ္စုသံုးခုမွ First Line ART ေဆးသည္ NRTI အုပ္စုမွ ေဆးႏွစ္မ်ိဳး ႏွင္႕NRTI အုပ္စုမွေဆးတစ္မ်ိဳးကို ေပါင္းစပ္ၿပီးသံုးမ်ိဳးေပါင္းေသာက္မွသာ လွ်င္ ေစာစီးစြာေဆးယဥ္ပါးမႈမျဖစ္ႏိုင္ ေၾကာင္းကို W.H.O Guide Line အရ ၫႊန္ၾကားထားသည္ကို ေဝဒနာအမ်ားစု မွာ မကြဲျပားၾကေသးပါ။
ျပင္ပေဆးခန္းမ်ားတြင္ ျပသၿပီး ေဆးဝယ္ယူေသာက္ေနၾကသူမ်ားအဖို့ ယင္းေဆးသံုးမ်ိဳးေပါင္းစပ္ၿပီးမွ ေသာက္ရ သည္ဆိုသည္႕ ART Coumselling ကို မရခဲ႕ၾကသူက အမ်ားစုျဖစ္ေနပါသည္။ ယင္း ART ေဆးမ်ားကို ေဆးကုမၸဏီ မ်ားမွ တင္သြင္းၾကရာတြင္ ပံုသ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အရြယ္အစားအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင္႕ ေဆး တစ္မ်ိဳးခ်င္းစီဝယ္ယူရသည္မ်ားရွိသလို ေဆးလံုးတစ္လံုးတည္းတြင္ ႏွစ္မ်ိဳးေပါင္း သံုးမ်ိဳးေပါင္းေဆးမ်ိဳးလည္းရွိတတ္ၾကပါ သည္။ ဝယ္ယူမႈအဆင္ေျပသလိုသာ ေသာက္ေနရျခင္းမ်ိဳးလည္းရွိတတ္ၾကပါ သည္။ အခ်ိဳ႔သည္ ဆရာဝန္မွ ေဆးသံုး မ်ိဳးေပါင္းဝယ္ေသာက္ေသာ္လည္း ART Coumselling မရရွိခဲ႕၍ ႏွစ္မ်ိဳးသာဝယ္ ၍ရသည္႕အခါမ်ားတြင္ ထိုႏွစ္မ်ိဳးကိုသာ ေသာက္ေနသည္႕ေဝဒနာရွင္မ်ားလည္းရွိ ေနၾကပါေသးသည္။
ထိုသူမ်ားတြင ART ဗဟုသုတနည္းပါးေနေသးေသာ ေဝဒနာ ရွင္အသစ္မ်ားျဖစ္တတ္ၾကရာ ထိုသူမ်ား အတြက္ေဆးခန္းမွ ART Coumselling မေပးႏိုင္လွ်င္ေသာ္မွ ေဆးေရာင္းခ်သည္႕ ကုမၸဏီမ်ားမွ ART Coumselling ေပး သင္႕ပါသည္။ သို့မွသာ First Lime ART ေဆး ေစာစီးစြာယဥ္ပါးမႈ အႏၱရာယ္ကို ကာကြယ္ႏိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ သို့မဟုတ္ Second Line ART ေဆးေစာစီးစြာ ယဥ္ပါး သြားလွ်င္ First Line ART ေဆးသည္ ဆယ္ဆေက်ာ္ ေဈးႏႈန္းႀကီးျမင္႕ေနျခင္း ေၾကာင္႕ဝယ္မေသာက္ႏိုင္ေတာ႕ပါက အသက္အႏၱရာယ္ျဖစ္လာႏိုင္ပါသည္။ ထို့ အတြက္ေၾကာင္ First Line ART ေဆး၌ ေဆးယဥ္ပါးမႈမျဖစ္ေအာင္ ၾကာရွည္စြာ ထိန္းထားႏိုင္ရန္ ART Coumselling ေပး ျခင္း၊ လက္ကမ္းစာေစာင္မ်ားေဝငွေပး ျခင္း၊ စာေပက႑ျဖင္႕တင္ျပျခင္းမ်ားအ ျပင္ ႐ုပ္ျမင္သံၾကား၌လည္း စီစဥ္တင္ ဆက္ေပးျခင္းမ်ား က်ယ္ျပန့္စြာျပဳလုပ္ေပး သင္႕ပါသည္။ ထို့အျပင္ HIV ပိုးရွိေနလွ်င္ART ေဆးဝယ္ေသာက္ပါရန္ပတ္ဝန္းက်င္မွ ဝိုင္းဝန္းတိုက္တြန္းၾကတိုင္းလည္း မေသာက္သင္႕ပါ။
ART ကုထံုးလိုကြ်မ္း က်င္ပိုင္ႏိုင္ေသာ ဆရာဝန္မ်ား၏ ၫႊန္ ၾကားခ်က္အတိုင္းသာေသာက္သင္႕ပါသည္။ ထို ART ေဆးသံုးမ်ိဳးေပါင္းကို စနစ္တ က်ႏွင္႕ Adheremce မွန္ကန္စြာ ေသာက္ နိုင္ရန္အတြက္ တတ္ကြ်မ္းသည္႕ဆရာဝန္ ၏ ၫႊန္ၾကားမႈေကာင္းမ်ားလိုအပ္သလို ေဝဒနာရွင္ႏွင္႕မိသားစုဝင္မ်ားမွလည္း သတိျပဳဂ႐ုစိုက္လိုက္နာဖို့လိုအပ္ပါသည္။ ေစာစီးစြာေဆးယဥ္ပါးမႈျဖစ္လာၿပီး second line ART ေဆးထပ္မံဝယ္မေသာက္ ႏိုင္ေတာ႕လွ်င္ ေဆးယဥ္ပါးေသာ HIV ပိုးမ်ားထပ္မံပြားမ်ားလာမည္ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ ခုခံအားစနစ္မ်ားျပန္ လည္က်ဆင္းလာၿပီး ဤေရာဂါမ်ားထပ္မံ ဝင္ေရာက္ကာ AIDS အဆင္႕ေရာက္သြား ၿပီး အသက္ဆံုး႐ံႈးႏိုင္ပါသည္။ART ေဆး ကိုစတင္ေသာက္ကတည္းက စနစ္တက် ျဖင္႕ေသာက္ခဲ႕ပါလွ်င္ AIDS အဆင္႕ ေရာက္ေနသူမ်ားသည္ပင္ သာမန္ HIV ပိုးရွိသူဘဝျဖင္႕ လူ့သက္တမ္းေစ႕ေနႏိုင္ ရန္ ေပးစြမ္းႏိုင္ၿပီျဖစ္ပါသည္။ ထို့အ တြက္ေၾကာင္႕စာေရးသူတို့၏ HIV ႐ႈ ေထာင္႕မွေန၍ တင္ျပရလွ်င္ျဖင္႕ HIV ပိုးရွိေနသူမ်ားအဖို့ ကြ်မ္းက်င္သည္႕ ဆရာ ဝန္၏ ၫႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း တိတိက် က်လိုက္နာၿပီးေဆးေသာက္ရန္ႏွင္႕ TB ေဆးပဲျဖစ္ျဖစ္ ART ေဆးပဲျဖစ္ျဖစ္ ေဝဒ နာရွင္ႏွင္႕ မိသားစုဝင္မ်ားက သတိတစ္ ခုထားကာ ေဆးယဥ္ပါးမႈမျဖစ္ေစရန္ ဂ႐ု တစိုက္လိုက္နာေသာက္သံုးသင္႕ပါ ေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါေတာ႕သည္။
လိႈင္ (PEER)